“نقاط” پروژه‌ی کتاب‌خانه‌ی پهلوی، فضاهای عمومی مجموعه بودند که عمدتاً به کتابخانه و بعضاً به فضاهای وابسته تخصیص یافته‌اند. فضاهایی که مانند غرفه‌های راسته‌ی بازار، از آن منشعب شده و در نتیجه فضاها تنها به واسطه‌ی این محور اصلی با یکدیگر ارتباط دارند. وجه مشترک فرمی این فضاها و عنصر ثانویه‌ی یکپارچه‌ساز طرح، گنبدهایی است که با ابعاد و اندازه‌های متفاوت بر روی این فضاها قرار گرفته. بهره‌گیری اسمیتسون‌ها از گنبد، اگر چه قطعاً تاحدی در راستای تلاششان برای “بومی‌سازی” پروژه است (و از ویژگی‌های شرق‌شناسانه تهی نیست)، اما رویکردشان در این بهره‌گیری آن‌ها را گفتمان سنت‌گرای غالب ممتاز می‌کند.

جایگیری کتابخانه در میان مجموعه‌ی عباس‌آباد (شهستان پهلوی) تصادفی نبود. پروژه‌ی عباس‌آباد گویای چرخش ایدئولوژیک دربار پهلوی بود از مدرنیسم عالی دهه‌ی چهل به سمت احیای فرهنگ ایرانی در دهه‌ی پنجاه. دربار پهلوی که چند سال قبل برای طرح جامع تهران سراغ ویکتور گروئن رفته بود، این بار لویی کان را به ایران آورده بود تا شهستان پهلوی را طراحی کند. اگرچه بحث درباره‌ی ویژگی‌های معماری لویی‌ کان خارج از موضوع این یادداشت است، اما این نکته‌ حائز اهمیت است که معماری کان علیرغم وامداری به معماری مدرن، امکان قرائت‌های سنت‌گرایانه را میسر می‌کرد و از این رو مورد توجه ویژه‌ی فرح پهلوی قرار گرفت. نگاه گزینشی کان به معماری مدرن و عناصر سنتی اجازه می‌داد محمل شکلی از ابهام باشد که هم حامیان تجدد و هم مدافعان سنت را راضی نماید. محصول معماری چنین بینشی حاوی تنشی بود که در آن دو کفه‌ی ترازو همزمان حضور داشتند و هیچ‌کدام بر دیگری سیطره نمی‌یافت. اما پروژه‌ی اسمیتسون‌ها برای کتابخانه‌ی پهلوی رویکرد متفاوتی با لویی کان داشت. راسیونالیسم الیسون و پیتر اسمیتسون، جهان ارزشی‌شان را از شکل ویژه‌ی گفتمان سنت‌گرایی در ایران دهه‌ی پنجاه ممتاز می‌کرد.

کلید فهم این تمایز در مفهوم بازتولیدپذیری نهفته است. تکثیر گنبد که یکی از تأویل‌پذیرترین عناصر معماری سنتی است، موجد اثری شد که از سنت نهادینه درونش تقدس‌زدایی می‌نمود. "آئورا" یا تقدس اثر هنری، آن‌گونه والتر بنیامین در مقاله‌ی "اثر هنری در عصر بازتولیدپذیری مکانیکی" توضیح می‌دهد، محصول "یگانگی" اثر هنری در عصر کلاسیک بود، حال آن‌که بازتولیدپذیری مکانیکی منجر به فهم و دسترسی متفاوتی به هنر می‌گشت: "توان بازتولید [مکانیکی] محصول بازتولیدشده را از قلمرو سنت خارج می‌کند." اسمیتسون‌ها نه‌تنها گنبد را در فضاهای متعدد و در ابعاد متفاوت تکثیر می‌کنند، بلکه مرکزیت را نیز از آن می‌گیرند و مرکز ثقل آن را تبدیل به خلأ می‌کنند. نقطه‌ی اوج همه‌ی این گنبدها، تبدیل می‌شود به مجرای خالی نور و بیننده را در انتظار ناتمامی برای به انجام رسیدن انحنا باقی می‌گذارد. این ترفند ساده، اگرچه ممکن است جزئی به‌ نظر برسد، اما اهمیت آن از سویی با مطالعه‌ی متون سنت‌گرایانه و تأویل‌های آن‌ها از گنبد، و از سویی با مشاهده‌ی صورت‌بندی معمارها از بنا روشن می‌شود.

الیسون و پیتر اسمیتسون مجموعه‌ی کارهایشان را بنا به تم محوری هر چند پروژه دسته‌بندی کرده‌اند و کتابخانه‌ی پهلوی جزو پروژه‌هایی است که با موضوع “نور” پیوند خورده‌است. آن‌ها در توضیح پروژه می‌نویسند "گنبدها… انسان را مرعوب می‌کنند." و با ارجاع به پانتئون از صلبیت مفهومی گنبد در معماری سنتی غربی شاهد می‌آورند و بیان می‌کنند که مکانیزم نورگیری گنبدها و عدم تأکید بر جایگذاری‌شان در پروژه‌ی کتابخانه، ابزارهایی هستند در جهت صلبیت‌زدایی از این مفهوم سنتی. البته جالب این‌جاست در تقابل با روایت رسمی، آن‌ها شواهدی از معماری در مناطقی از جهان اسلام می‌آورند که گنبد (البته نه گنبد ساقه‌دار که منحصر به مساجد بوده) برای ساختمان‌های سکولار نظیر مدرسه و مسکن نیز استفاده شده است.

پروژه‌ی کتابخانه‌ی پهلوی در به‌هم زدن کلان‌روایت‌ها و برساخت‌های فرهنگی مدنظر دربار پهلوی نقش فعالانه‌ای اتخاذ می‌کند. اسمیتسون‌ها متوجه شده بودند که معماری پیشرو، فاعلیت فضای خالی را کمتر از توده‌ی ساخته‌شده نمی‌داند. معماری "مت"، سازماندهی شبکه‌ای، فضاهای‌ درون‌گرا و گنبدهای توخالی‌شان، همه محصول نگاه انتقادی‌ای هستند که تلاش می‌کند ظهور روابط قدرت در معماری را بشناسد و واسازی نماید:

"ساختمان‌های مت تجلی جمعی‌ بودن ناشناس‌اند: در آن‌ها عملکرد ساختمان به بافت [شهری] غنا می‌بخشد، آزادی کنش هر فرد به‌واسطه‌ی نظم نوین و برهم‌ریخته، بر مبنای اتصال اجزا، الگوهای ارتباطی جدید و امکان توسعه، تغییر و کاهش افزون می‌شود."