ویروس کرونا تاکنون در بسیاری از کشورهای جهان افراد بسیاری را مبتلا کرده و تعدادی دیگر را نیز به کام مرگ کشانده است. از این تعداد جان باختگان، بخشی از آن­ ها چهره های معروف حوزه­ ی معماری و شهرسازی هستند.

"مایکل سورکین" یکی از این چهره های تاثیرگذار است، او معمار و منتقد برجسته ­ی آمریکایی بود که بر اثر عوارض ناشی از ابتلا به ویروس کرونا در سن 71 سالگی در نیویورک درگذشت. باید خاطر نشان کرد که او نیز همانند ویتوریو گرگوتی، معمار متفکر ایتالیایی که بر اثر ابتلا به ویروس کرونا در میلان فوت کرد، به آن نوع از معماری می ­اندیشید که در خدمت مردم و جامعه باشد؛ به عبارتی، همواره درصدد بود که با تاکید بر نگاه اجتماعی، به بخش مهمی از مسائل بینادین شهرهای امروز پاسخ دهد. شیوه­ ی متفاوت او در مطالعه و مشاهده ­ی عملکرد و روند شکل ­گیری تمام اتفاقات پیرامونش به عنوان منبع الهامی جهت خلق آثار و اندیشه­ های بدیع و نو، ما را بر آن داشت تا در این مقاله­ به بررسی عمق اندیشه­ ی او بپردازیم.

مایکل سورکین معمار، شهرساز و یکی از برجسته ­ترین منتقدان و نویسندگان پرکار عصر خود بود که در مقام یک میانجی با نقد بر سیاست­ های موجود و نظارت دقیق خود بر زندگی شهری و شهرنشینی، به صدایی برای تحقق عدالت اجتماعی تبدیل گشت و با تحریک و تاثیر بر دیدگاه عموم مردم در سطح جهان، منجر به واکنش آنان نسبت به محیط اطراف خود شد تا بتوانند با کسب آگاهی از تجربه­ ی زندگی در سطح خیابان­ ها، زمینه ساز تحول و دگرگونی در شهرها باشند. او همچنین بستر لازم برای تبدیل مفهوم پایداری به اصول و قواعد یا راهکارهای مشخص و کاربردی در طراحی محیط­ های شهری را در راستای پاسخگویی به نیازهای زیستیِ حال و آینده فراهم کرد. از این رو، او را یکی از حامیان سرسخت طراحی شهرهای پایدار می ­دانند که معتقد بود آن چه آینده ­ی یک شهر را رقم می ­زند، انطباق آن با ایده­ های فوق­ العاده ­ای که در طی سال­ های آتی به شکل های مختلفی متبلور می­ شوند، نیست؛ بلکه در بیان و ارائه ­ی تصویر روشنی از تغییرات جدید و بعضا آشنایی است که در سطح شهرها رخ می­ دهد. یکی از نکات مهمِ مورد اشاره این است که او در طول دوران فعالیت حرفه ای خود، با وجود تمام مخالفت­ هایی که از سوی جامعه­ ی معماری با آن مواجه بود، هرگز دست از رویاپردازی و تجسم خواسته هایش نکشید و با چنین اقدامی سهم خود را از دشمنانش دریافت کرد و به امید آن روزی بود که رویاهایش به واقعیت بپیوندند.

اوایل دهه­ ی 80 میلادی بود که سورکین پس از فارغ ­التحصیلی در دو رشته ی معماری و زبان انگلیسی از دانشگاه­ های برتری چون شیکاگو، MIT، هاروارد و کلمبیا، کار خود را به عنوان منتقد پیشروی معماری که در عین حال از قوه ­ی تخیل بالایی برخوردار بود، در روزنامه­ ی Village Voice آغاز کرد. او عمده ­ی شهرت خود را مدیون مقالات تندی است که در روزهای اوج پست ­مدرنیسم در این روزنامه منتشر کرده است و خوانندگان آن دهه اغلب او را با مقالاتی به یاد می­ آورند که او در آن ­ها با وجود نقش سازنده­ ی شیشه، سنگ و فلز در شکل­ گیری تمدن بشری، همواره توجه ویژه ی خود را معطوف به نقش عامل انسانی به عنوان یک نیروی مولد، در جهت دستیابی به جوامع پایدار نموده بود.

بسیاری از مهم ­ترین آثار انتقادی او در نشریات متعددی از جمله نیویورک تایمز، وال استریت ژوزنال، The Architectural Review، The Nation، Record Architectural، Vanity Fairو Metropolis منتشر شده است.

او در کنار همکاری با نشریات مختلف، در مجموع نزدیک به 20 کتاب منتشر کرد که مباحثی از قبیل معماری معاصر، شهرسازی، تاریخ و فرهنگ شهرنشینی، محیط­ گرایی(مباحثی در زمینه­ ی دفاع از حقوق زمین و تمام گونه ­های زنده­ ی موجود در آن) و پایداری، پیاده­ مداری و فضاهای عمومی را دربرمی­ گیرد. سورکین معتقد بود که برای مقابله با بحران­ های پیش رو در بسیاری از شهرهای رو به رشد که در آن­ ها میلیون­ ها انسان در محلات زاغه­ نشین زندگی می­ کنند و امکانات و امتیازات ویژه به شکلی ناعادلانه و تبعیض ­آمیز میان افراد جامعه توزیع شده است، تنها یک راه ­حل وجود دارد؛ آن هم ساخت شهرهایی به اقتضای نیاز شهروندان و با خصوصیات فیزیکی کاملا متمایز نسبت به آن شهرهایی است که در حال حاضر در آن­ ها ساکن هستیم و اگر این راه ­حل عملی نباشد، کمترین کاری که من می­ توانم انجام دهم این است که در کتاب­ ها و مقالاتم به بحث و استدلال در مورد چنین شهرهایی بپردازدم و تلاش کنم آن دسته از شهرهایی را که ممکن است شبیه آن­ ها باشد را به مخاطبانم نشان دهم تا برای رسیدن به آینده­ ای مطلوب، به فهم و درک بهتری از وضعیت کنونی برسند. درواقع، با توجه به بینش عمیق او درمی ­یابیم که آثارش به عنوان سنگ بنای تئوری و گفتمان معماری معاصر شناخته می ­شود و همواره دانشجویان بسیاری در سراسر جهان تحت ­تاثیر افکار و اندیشه ها­ی او قرار گرفته اند. 

سورکین بخش اعظم کارش را به تدریس اختصاص داد و از سال 1993 تا 2000 به عنوان استاد و مدیر دپارتمان تخصصی شهرسازی در آکادمی هنرهای زیبای وین خدمت کرد. سپس تا زمان مرگ خود در مدرسه­ ی معماری اِسپیتزِر در سیتی کالج نیویورک به تدریس در رشته­ ی معماری پرداخت و همزمان مدیریت تحصیلات تکمیلی در دپارتمان طراحی شهری آن را نیز برعهده گرفت. او افتخار این را داشته است که در بسیاری از مدارس و دانشگاه­ های معتبر دنیا نظیر کوپر یونیون، هارواد، (AA) لندن، نیویورک، ییل، کلمبیا، و نیوهاوِن به عنوان استاد و منتقد مهمان تدریس کند. او همچنین در کنار تدریس، سمینارهای معتبر و متنوعی را در نقاط مختلف دنیا برگزار کرده است زیرا آگاهی ­رسانی به جامعه­ ی معماری را یکی از مسئولیت­ های مهم خود در زندگی می ­دانست. با وجودی که کلمات سورکین در قالب نوشتار و گفتار تاثیر عمیق و ماندگاری در میان مخاطبان داشته است، اما نمی ­توان از مهارت­ های بالای او در طراحی چشم ­پوشی کرد.

او دقیقا زمانی که در روزنامه­ ی Village Voice مشغول به کار بود، استودیوی مایکل سورکین را در نیویورک تاسیس کرد. عمده ­ی فعالیت آن ­ها بر روی برنامه ­ریزی شهری، طراحی شهری و شهرسازی پایدار متمرکز بوده است و برای افزایش میزان تعامل طرح های خود با تغییرات محیط، سعی کرده ­اند به محیط طبیعی، فرهنگ غالب جامعه و واقعیت­ های اقتصادی موجود احترام بگذارند. از برجسته ­ترین پروژه­ های آن­ ها می ­توان به تهیه­ ی طرح جامع آبشار بروکلین، کوئینز پلازای نیویورک و اورشلیم شرقی در فلسطین اشاره کرد که همگی خارج از حوزه­ ی طراحی هستند اما در سال­ های اخیر شروع به ساخت ساختمان­ هایی در چین، به­ ویژه شیان کرده ­اند. البته او کمک شایانی به ساخت نیویورک کرد و در تلاش بود طرحی ارائه دهد که بتواند با استفاده از مزارع عمودی و ساختمان­ های مجهز به پنل­ های خورشیدی، نیویورک را به یک شهر کاملا خودکفا تبدیل کند و از طریق مجموعه ­ای از بلوک­ های بتنی، ساختار انعطاف­ پذیری را برای رشد سریع شهر ایجاد نماید.

از این رو، امروزه شاهد آن هستیم که بسیاری از ایده ­های او مانند بهره گیری از بام سبز و منابع انرژی پایدار به یک اصل اساسی در معماری و طراحی شهری تبدیل شده ­اند. در سال 2005 نیز موسسه ­ی غیرانتفاعی تِریفورم را در راستای انجام تحقیقات پیشرفته ­ی شهری تشکیل داد. او در طی سال­ ها فعالیت خود، جوایز بسیاری را دریافت کرد که همه­ ی آن­ ها را مدیون طراحی اجتماعی- زیست­ محیطی و توجه به موضوعات حوزه­ ی شهرسازی و پایداری بود. باید خاطر نشان کرد که او پیوسته امیدوار بود که میراثش مردم را به خیر و مهربانی بیشتر ترغیب و از شر و دشمنی بازدارد.

در این روزها که ممکن است شاهد شیوع موج دوم ویروس کرونا در کشور باشیم، توصیه می شود که در صورت امکان در خانه بمانید و اگر قصد مطالعه­ ی مجموعه ­ای از تاملات سورکین با محوریت 20 دقیقه پیاده­ روی از خانه تا استودیوی شخصی ­اش را دارید، می توانید نسخه ی چاپی و دیجیتال کتاب "بیست دقیقه در منهتن" را با ترجمه­ ی امیر یداله پور، از انتشارات بان و فیدیبو تهیه نمایید.