مجموعه ساختمانهای بازار بزرگ ایران (ایران مال) با مساحت
تقریبی 1.8 میلیون مترمربع مجموعهای است که کاربری عمده آن تجاری بوده اما کاربریهای
بسیار متنوع دیگری از قبیل کاربریهای اداری، فرهنگی، ورزشی، هتل، مذهبی را نیز در
خود جایداده است. یکی از فضاهایی که در حوضه کاربریهای فرهنگی در این مجموعه در
نظر گرفته شده است نگارخانه هنری است. این فضا که پیشتر بخشی از پارکینگ مجموعه بوده
است تغییر کاربری داده و تبدیل به نگارخانه هنری شده است. نگارخانهای با مساحت
6100 مترمربع. 4200 مترمربع از این فضا به فضاهای نمایشگاهی اختصاص داشته که فاقد
طرح معماری و نقشه مشخصی بودهاند. در این زمان نوتاش دادجو با همکاری شرکت گسترش
صنعت ایران، که یکی از پیمانکاران ارشد ساخت پروژه ایران مال است، اقدام به ارائه
پیشنهاد طراحی معماری داخلی به کارفرمای پروژه نمودند.
در تهران حدوداً 250 گالری در حوزه هنرهای تجسمی و هنرهای
مدرن فعالیت میکنند که تجمع اکثر آنها در نواحی مرکزی و شمال شرقی شهر بوده که
سبب شده تا این محدودهها بهعنوان محدودههای هنری شهر شناخته شوند. همچنین حدوداً
50 گالری از این تعداد توانستهاند به درآمدزایی مالی در خصوص فعالیت حرفهای خود
برسند. نگارخانه ایران مال به سبب موقعیت مکانی خود، در منتهی الیه غرب شهر تهران،
و قرارگیری در مجموعه تجاری بسیار بزرگ برای جذب مخاطب خود چالشهایی جدی را پیش
رو دارد. دوری از محدوده فرهنگی شهر، وسعت زیاد فضا، قرارگیری در مجموعهای تجاری
و متنوع ازلحاظ فضایی که دیگر کاربریهای فرهنگی در آن بسیار کم و در حاشیه قرار
داشته، چالشهای جدی برای درآمدزایی در این گالری با توجه به شرایط بازار هنر در
تهران؛ ازجمله برخی از این چالشها میباشد. بر اساس تمامی محدودیتهای پروژه و به
جهت جذب مخاطب خاص، تغییر تعریف معمول از فضای گالری و ایجاد کیفیت فضایی متفاوت در
رویکرد طراحی این فضا در نظر گرفته شد. در این راه با ایجاد رفتارهای نمایشی در
روند طراحی این فضا سعی شد تا تعریفهای معمول از فضاهای نمایش که عموماً فضاهایی
مکعب گونه و بسیار سادهاند را دگرگون ساخته و هم ازلحاظ فرمی و هم ازلحاظ حس
فضایی تعریفی متفاوت ارائه نماید. با استحصال این رویکرد در طراحی، وسعت فضا خود
تبدیل به بزرگترین امتیاز در روند طراحیشده، چراکه بیشتر گالریهای تهران
فضاهایی کوچک و محدود دارند، و عدم خرد کردن فضا برای استفاده حداکثری از تمام قابلیتهای
آن برای برگزاری رویدادهای هنری بزرگ در سطح ملی و بینالمللی در روند چینش فضایی کاربریها
دیده شد.
یکی از مزیتهای این فضا ارتفاع بلند سقف آن بود که با
ابعاد وسیع فضا نیز همخوانی داشت اما ازآنجاییکه این فضا برای کاربری پارکینگ طراحیشده
بوده محدودیتهای زیادی در زمان طراحی بیش رو بوده است. حجم عظیم المانهای مکانیکی
که برای تغذیه فضاهای مجاور در سقف این فضا قرارگرفته یکی از عواملی بود که محدودیت
مضاعف بر طرح گذاشته است. از دیگر محدودیتهای موجود، شکل سازه سقف فضا بوده که بهواسطه
قرارگیری باغ بام در طبقه بالایی آن سازههای نگهدارنده گیاهان (Planter) خود محدودیت
ارتفاعی ایجاد میکردند.
ایده اصلی برای طراحی فرمهای این فضا ایجاد یکپارچگی فرمی
میان تمام المانهای فضا یعنی سقف، ستون، دیوارک و کف بوده است. بدینجهت خط بهعنوان
عنصر متصلکننده انتخاب شد. خطوطی که در کف بافت کف را معین کرده و در ادامه با
مصالح یکسان، یعنی آهن خام، تبدیل به فرم دیوارکها میشوند. از دل این خطوط مشکلی
در کف خطوط لبههای ستونها زاییده شد و با همان نرمی در فرم سقف ادامه مییابند.
درنهایت همگی این خطوط به یک دیوار شیشهای منتهی میشوند که دیوار جداکننده اتاق
سیگار است. استفاده از فرمهای سیال در سقف در ترکیب با فرم دیوارکها برای این
بوده که بتوان حرکت بازدیدکننده را به سمت دیگر فضا هدایت نماید. در انتخاب مصالح
نیز سعی شد تا در عین استفاده از رنگهای خنثی تعادل میان ماهیت مصالح نیز برقرار
گردد. اینچنین که بتن بهعنوان مصالحی سرد و سنگین و ورقههای آهن خام بهعنوان
مصالحی گرم و حد میان آنها نیز گچ و رنگ سفید بهعنوان المانی خنثی انتخاب و در ترکیببندی
فرمیک فضا قرار گرفتند.
اغلب گالریهای هنری مجموعهای دائمی از آثار هنری به نمایش
گذاشته در خود را دارند که بعضاً در فضایی محدود به نمایش گذاشتهشدهاند. همچنین
یکی از مشخصههای موزهها نیز تملک و نمایش دائمی برخی از آثار خود است. بدین سبب در
طراحی فضای نگارخانه، دو فضای اصلی نمایشگاه موقت و نمایشگاه دائم در نظر گرفته شد
و ازآنجاییکه برگزاری رویدادهای هنری در اولویت میباشد فضای بزرگتر بدین منظور
اختصاص یافت. برای تأمین فضای بیشتر برای نمایش آثار و ایجاد سیرکولاسیون مناسب و
در جهت هدایت بازدیدکننده به سمت گالری دائم و، فضای نمایشگاه موقت به سه بخش تقسیمشده
که از طریق دیوارکهایی از یکدیگر جدا میشوند. از طریق در کنار حفظ یکپارچگی فضا
عملکرد موردنیاز را نیز بران آن تأمین مینماید، به نحوی هر بخش کارکردی هم بهصورت
مستقل و هم بهصورت پیوسته با دیگر بخشها پیداکرده که بنا به نیاز و نوع رویداد
هنری هرکدام از این دو حالت میتواند برای فضای نمایش انتخاب گردد. برای آنکه این
گالری بتواند پاسخگوی نمایش هرگونه هنری باشد فضای نمایش اختصاصی برای هنرهای
مدرن ازجمله Video art، Audio art و Performance برای آن در نظر گرفته شد. درنهایت ازآنجاییکه بخش اداری و کاربریهای
مربوطه به انضمام فضای کافیشاپ آن از پیش طراحیشده بود، طراحی پلان نگارخانه با
تعبیه فضاهایی چون انبار، سرویس بهداشتی، فروشگاه به اتمام رسید.