کتابخانهها از معدود بناهایی هستند که از گذشته تا به
امروز به حیات خود ادامه داده و برای دستیابی انسان به دانش و حفظ و نگهداری آن
استفاده میشوند. تأثیر کتابخانهها بر پیشرفت و ترویج دانش و نقش این نهاد در
فراهم کردن دسترسی افراد به علوم مختلف بر کسی پوشیده نیست. در سالهای اخیر باوجود
پیشرفتهای بسیار در شیوههای دسترسی به اطلاعات همچنان منابع چاپی و نوشتاری
بیشتر محتوای کتابخانهها را تشکیل میدهد. این منابع به دلیل ماندگاری کمتر و
نیاز به تعمیر و مراقبت همواره مانعی برای گسترش و رشد کتابخانه محسوب شده و
دسترسی به آنها با محدودیت بیشتری نسبت به منابع دیجیتال مواجه است. امروزه به
کمک ابرازهای جدید، دسترسی به اطلاعات بسیارآسان شده و این امر میزان مراجعه به
کتابخانه برای استفاده از منابع چاپی را کاهش داده است. قرارگیری در جریان اطلاعات
بدون حضور در کتابخانه، نهتنها اهمیت مکان و ساختمان آن را کاملاً تحتالشعاع
داده بلکه مفهوم کتابخانه به معنای محل ذخیرهی اطلاعات را دستخوش تغییر کرده است.
ماهیت کتابخانه هرچه که باشد برای ادامه دادن به نقش خود در بالا بردن سطح آگاهیهای
اجتماعی، نیاز به حضور مداوم و تأثیرگذار در جامعه دارد. طراحی کتابخانهای که
بتواند نقش تأثیرگذاری بر جریان اطلاعات در محیط پیرامون خود ایفا کند؛ نیازمند بررسیهای
همهجانبه در عملکرد کتابخانه و شناخت وضعیت کنونی است. در این پایاننامه طراحی کتابخانهای
عمومی در شهر اصفهان مدنظر بوده و از روشهای ارزیابی پس از بهرهبرداری (P.O.E) برای مطالعهی شرایط موجود کتابخانهها خصوصاً در اصفهان استفادهشده
است. برای اجرای ارزیابی، کتابخانهی شهرداری اصفهان بهعنوان نمونه موردی انتخاب
و با چهار گروه عمده که تأثیر بسزایی در پروژه دارند گفتگو شد. این چهار گروه شامل
کاربران (کتابدارها و مراجعین)، کارفرما (شهرداری اصفهان)، مشاور (شرکت پلشیر) و پیمانکار
(شرکت پَرِه) میشوند. دریافت اطلاعات از کارفرما، مشاور و پیمانکار پروژه به صورت
مصاحبه و از کتابداران و افراد مراجعهکننده به کتابخانه در قالب پرسشنامههای
الکترونیک صورت گرفت. این پژوهش به دنبال راهی برای پررنگ کردن نقش
اجتماعی کتابخانه (با توجه به روشهای جدید انتقال اطلاعات) برای استفادهی
حداکثری گروههای مختلف جامعه از آن است و به کمک بازخوردهایی که از کتابخانهی
شهرداری اصفهان به دست آورده، نیازهای کاربران و روشهای متنوعی که برای انتقال
اطلاعات در کتابخانه میتواند مورد بهره قرار گیرد را (دیداری، شنیداری و...) بهمنظور
جلب مخاطب در طراحی لحاظ میکند. همچنین باهدف پاسخگویی به انتظارات و نیازهای کاربران
کتابخانه -که تمامی گروههای جامعه را شامل میشود- به دنبال درک صحیح واقعیت
کتابخانههای موجود و شناخت نواقص طراحی آنها به کمک روشهای ارزیابی پس از ساخت
است تا با نتایج حاصل از این ارزیابیها برای تصمیمگیریهای طراحانه، حدسهای
جدیدی بزند. مهمترین مواردی که از بازخوردهای حاصل از ارزیابی به دست آمد و طراحی
با توجه به آنها شکل گرفت شامل موارد زیر شدند:
1.
تغییرات کاربری بدون توجه به طرح اصلی و نظر مشاور که باعث ایجاد مشکلات در
تأسیسات شده است.
2.
نبود آموزشهای کافی به خصوص برای کتابداران در رابطه با استفاده از
ساختمان
3.
عدم انعطافپذیری کافی در فضاها برای تطبیق با کاربریهای متنوع
4.
مشکلات مربوط به استفادهی معلولین و افراد سالخورده از
بنا
5.
عدم وجود بستر مناسب برای کاربریهای مدیاتک در زمانی که پروژه ساخته شد.