بتن ماده‌‌ای است که به معنی واقعی کلمه شهرهای ما را می‌سازد، از خانه‌ها و آپارتمان‌ها گرفته تا پل‌ها و پیاده‌روها. اهمیت این ماده‌ی خاکستری رنگ که در همه جا نیز به وفور یافت می‌شود، در زندگی شهری مدرن غیر قابل انکار است. با این حال این ماده‌ی ساختمانی نیمه‌ی تاریکی نیز دارد: فرآوری تجاری مصالح بتنی سالانه هزاران کیلوگرم گاز گلخانه‌ای دی‌اکسید کربن (CO2) تولید می‌کند و به فاجعه‌ی تغییرات اقلیمی دامن می‌زند؛ اما این روند اجتناب‌ناپذیر نیست. در این مطلب۱۱ مصالح ساختمانی سبز را آورده‌ایم که جایگزین‌های مناسبی برای بتن هستند و تاثیرات زیست‌محیطی کمتری دارند.

بلوک‌های کاهی[۱]

ساختمان‌های بلوک‌کاهی، به جای تحقیقات و تکنولوژی‌های جدید، از روش‌های قدیمی مربوط به زمانی که خانه‌ها با مصالح طبیعی و بوم‌آورد ساخته می‌شدند، پیروی می‌کنند. از بلوک‌های کاهی به جای مصالحی همچون چوب، سنگ، بتن، سیمان، گچ و … برای پر کردن دیوارهای قاب‌بندی‌شده‌ی خانه‌ها استفاده می‌شود. این بلوک‌ها در صورتی که به خوبی درز بندی شود، عایق طبیعی بسیار خوبی برای شرایط آب و هوایی سرد یا گرم است و نه تنها قیمت مناسبی دارد بلکه پایدار نیز هست چرا که کاه منبعی به سرعت تجدید پذیر است.

کلیسایی که با بلوک‌های کاهی ساخته شده. WikimediaCommons / Ammodramus

    کتاب‌خانه‌ای از بلوک‌های کاهی که در 2002 ساخته شد و این عکس در 2008 از آن گرفته شده است. WikimediaCommons / Williamborg

    خانه‌ای از بلوک‌های کاهی. WikimediaCommons / EwigLernender

    سازه‌ی بلوک‌کاهی. WikimediaCommons / JonathanCross

    خانه‌ای از بلوک‌های کاهی. WikimediaCommons / Rrechtschaffen


    سازه‌ی بلوک‌کاهی Flickr / philipp


چمن‌بتن[۲]

همان‌طور که از نامش پیداست، چمن‌بتن روشی است در اجرای بتنی کف‌سازی، پیاده‌روها، پیاده‌راه‌ها و دیگر مسیرهای عبور و مرور، به گونه‌ای که نقوش یا الگوهایی درون آن خالی شده تا چمن یا دیگر گیاهان بتوانند در آن رشد کنند. علاوه بر کاهش مصرف بتن، این روش مزیت مهم دیگری نیز دارد که بهبود زهکشی و جذب آب باران است.

کفسازی جلوی یادمان مارتین لوتر مینگ.

    کفسازی با چمن‌بتن. Flickr / nz_willowherb

    کفسازی جلوی یادمان مارتین لوتر مینگ.

    کفسازی چمن‌بتن. WikimediaCommons / Immanuel Giel


خاک کوبیده

چه چیز از خاک زیر پایمان طبیعی‌تر است؟ تنها با استفاده از خاک بسیار محکم کوبیده شده در قالب‌های چوبی، می‌توان دیوارهایی ساخت که حسی مشابه بتن داشته باشند. خاک کوبیده شده روشی است که برای هزاران سال مورد استفاده تمدن‌های بشری بوده است و می‌تواند برای مدت بسیار زیادی دوام داشته باشد. ساختمان‌های مدرن ساخته شده با خاک کوبیده می‌توانند با استفاده از میلگرد یا بامبو ایمن‌تر شوند و پرس‌های مکانیکی می‌توانند مقدار کار مورد نیاز برای ساخت دیوارهای محکم را کاهش دهند.

    زن‌ها نیز در ساختن گل همکاری می‌کنند

    دیوارِ خاکِ فشرده و ساخت و ساز در بهار

    جزئیات دیوار خاک فشرده


    استقاده از خاک کوبیده در ورودی پروژه‌ی عدن از نیکولاس گریمشاو. WikimediaCommons / Andrew Dunn

    دیواری از خاک کوبیده در ورودی پروژه‌ی عدن از نیکولاس گریمشاو. WikimediaCommons / Andrew Dunn

    ماکت شیوه‌ی ساخت دیوار با خاک‌فشرده. WikimediaCommons / Nubarron


کنف‌بتن[۳]

کنف‌بتن دقیقا همان چیزی است که به نظر می‌رسد. ماده‌ای بتن‌مانند که از فیبرهای چوبی گیاه شاه‌دانه(کنف) ساخته می‌شود. الیاف کنفی با ملات آهک به گونه‌ای ترکیب می‌شوند تا اشکال بتن مانندی تولید کنند که هم مقاوم هستند و هم سبک. بلوک‌های کنف‌بتن، بسیار سبک هستند و در نتیجه انرژی مورد نیاز برای حمل و نقل آن به طرز چشمگیری کاهش می‌یابد. همچنین گیاه شاه‌دانه نیز به سرعت تجدیدپذیر است.


بامبو

شاید به نظر برسد که استفاده از بامبو ترند باشد ولی در واقع در بعضی از مناطق دنیا برای قرن‌ها ماده‌ای ساختمانی بومی بوده است. آنچه که بامبو را مصالح مناسبی برای ساختمان‌های مدرن تبدیل می‌کند، مقاومت کششی بالا، وزن کم و تجدیدپذیری سریع آن است. برای قاب بندی ساختمان‌ها و پناهگاه‌ها، می‌توان از بامبو به جای مصالح سنگین و گران‌قیمت وارداتی استفاده کرد. این ماده همچنین می‌تواند جایگزین بتن‌آرمه شود به خصوص در مناطق که دسترسی سختی دارند، بازسازی پس از سانحه یا در مناطق کم درآمدی که امکان کشت محلی بامبو در آن وجود دارد.

© Trieu Chien

    © Štěpán Vrzala

    © Pouya Khazaeli Parsa

    © Xia Zhi

    © John Gollings


پلاستیک بازیافتی

به جای حفر، استخراج و عمل‌آوری مواد جدید، پژوهشگران در حال کار بر روی ساخت بتنی هستند که از پلاستیک بازیافتی و سایر زباله‌های پودر شده تولید می‌شود. این کار نه تنها انتشار گازهای گلخانه‌ای کمتری را در پی دارد بلکه وزن بتن را نیز کاهش می‌دهد و روش جدیدی برای استفاده از زباله‌های پلاستیکی ایجاد می‌کند که در غیر این صورت باید در زمین دفن می‌شدند.

بتن از پلاستیک بازیافتی. James Cook University

چوب

چوب ساده و قدیمی هنوز مزایای بسیاری نسبت به مصالح ساختمانی صنعتی همچون بتن و فولاد دارد. درختان در زمان رشدشان دی‌اکسید کربن را جذب می‌کنند و همچنین فرآیندهای مورد نیاز برای تبدیل آن‌ به مصالح ساختمانی، انرژی بسیار کمتری مصرف می‌کنند. جنگل‌ها در صورتی که به درستی مدیریت شوند، منابعی تجدیدپذیر هستند و تنوع زیستی بالایی ایجاد می‌کنند.

پاویون چوبی بازتاب‌ها، در زوریخ

    پاویون چوبی بازتاب‌ها، در زوریخ

    پل چوبی در «دهکده‌ی سبز» کشور بالی

    مرکز ابداع و طراحی چوب در بریتیش کلمبیا، کانادا


    ستون‌های چوبی ساختمان تریت

    ساختمان تریت در نروژ. با 14 طبقه بلندترین ساختمان چوبی جهان است.

    ساختمان فورت در ملبورن. این ساختمان با 10 طبقه برای دو سال بلندترین ساختمان چوبی جهان بود.


میسلیوم[۴]

میسلیوم اسم نوعی مصالح کاملا طبیعی فوق‌مدرن است –این ماده از ریشه گیاهان قارچی تولید می‌شود. میسلیوم می‌تواند به گونه‌ای کشت شود که روی دیگر مواد طبیعی همچون کاه خردشده را چه به صورتی قالب و چه در فرم‌های دیگر بپوشاند. سپس این ماده را با هوا خشک می‌کنند تا به شکل آجرها یا دیگر اشکال مقاوم و سبک وزن در آید.

    سازه‌های میسلیومی فیلیپ راس.

    آجر میسلیومی.

    طاق با آجرهای میسلیومی

    طاق با آجرهای میسلیومی


    طاق با آجرهای میسلیومی

    طاق با آجرهای میسلیومی

    با این ماده تقریبا هر شکلی می‌توان ساخت

    آجر میسلیومی روی هم.


فرراک[۵]

فرراک ماده ساختمانی جدیدی است که پژوهشگران در حال تحقیق بر روی آن هستند. فرراک ماده‌ای شبیه به بتن دارد که برای ساخت آن از مواد بازیافتی شامل براده آهن حاصل از صنایع فولاد استفاده می‌شود و در نهایت از بتن هم قوی‌تر است. به علاوه، این ماده‌ی خاص در فرآیند خشک شدنش، دی‌اکسید کربن را جذب می‌کند و در نتیجه فرآیند تولید آن نه تنها نسبت به بتن‌های معمول دی‌اکسید کربن کمتری تولید می‌کند بلکه در واقع ماده‌ای کربن‌ختثی است.


خاکستربتن[۶]

خاکستربتن جایگزینی برای بتن است که از خاکستر بادی به جای سیمان در آن استفاده می‌شود. با استفاده از خاکستر بادی که محصول جانبی ناشی از سوختن زغال‌سنگ است، ۹۷ درصد اجزای تشکیل دهنده بتن معمول را می توان با مواد بازیافتی جایگزین کرد.

چوب‌بتن[۷]

چوب‌بتن ماده‌ی جالبی است که از ترکیب براده‌ی چوب با بتن بدست می‌آید. از آنجا که این ماده از بتن سبک‌تر است، آلاینده‌های ناشی از حمل و نقل را کاهش خواهد داد. همچنین استفاده از براده‌چوب، سبب بازیافت این ماده می‌شود و مصرف موادِ انرژی‌برِ بتن معمولی را کاهش می‌دهد. چوب‌بتن را می‌توان به اشکال معمولی همچون بلوک‌ها، آجرها یا کف‌پوش‌ها تولید کرد.