خرید عمده کتیرا به دلیل کیفیت بالای کتیرای ایران و گونه های متعددی که دارد، همواره در حجم وسیعی توسط کشورهای خارجی انجام می گیرد.

مطابق معمول؛ مهم ترین چالش فروش عمده کتیرا نبود صنایع تبدیلی و فرآوری در کشور است.

متأسفانه تنها 5% از کتیرای برداشت شده در کشور استفاده می شود که آن هم صرفاً برای تولید و فروش ژل کتیرا می باشد.

البته چند سالی است که مرکز خرید کتیرا در تهران با توجه به فرهنگ سازی که در زمینه مصرف گیاهان دارویی در این استان صورت گرفته، به لحاظ تنوع و کیفی رونق گرفته است که این خبر خوبی است.

صمغ کتیرا ماده ای است:

•  سخت
•  بدون بو
•  بدون طعم (کمی شیرین)
•  به رنگ های سفید، زرد کمرنگ، قهوه ای کم رنگ و پر رنگ

عدم آگاهی مردم از بروز ترین خواص کتیرا در زمره عواملی است که باعث شده از این طلای سفید آنگونه که بازارهای صادراتی مشتاق آن هستند، استقبال نشود.

امّا یک سؤال مهم:

چرا بازار فروش کتیرا به کشورهای خارجی همیشه داغ است؟

در پاسخ باید عرض کنم که تنها 3 کشور در دنیا تولیدکننده این صمغ در سطح وسیع هستند:

•  ایران
•  ترکیه
•  سوریه

بنابراین می توان گفت، کتیرا یک صمغ بسیار لوکس و ویژه محسوب می شود.

توجه: در صورت نیاز به دریافت مشاوره در زمینه خرید و فروش عمده کتیرا و یا آگاهی از قیمت کتیرا در سال 1401 می توانید با مدیر فروش بازرگانی فایدیم تماس بگیرید و یا از صفحه (تماس با ما)، فرم موجود را برای دپارتمان فروش، ارسال نمایید.

سالیانه به طور میانگین بین 150 تا 230 تن صمغ کتیرا در ایران تولید می شود که به لحاظ درجه مرغوبیت و خلوص، به جد می توان گفت در بین کشورهای تولید کننده حرف اول را می زند.

استان اصفهان از نام داران تولید کتیرا در کشور است که در یک مقاله تخصصی به ابعاد مختلف کتیرای اصفهان پرداخته ام.

از جمله دستاوردهای علمی کتیرا در ایران می توان به موارد زیر اشاره کرد:

•  قوام دهندگی محصولات لبنی و غذایی
•  تقویت خواص پایدار کننده ها
•  غنی سازی خمیر و نان
•  پوشش دهی داروهای مؤثر برای درمان بسیاری از بیماری ها از جمله سرطان

تاکنون بیش از 132 مقاله تخصصی پیرامون چگونگی استفاده از کتیرا در صنعت و مصارف دارویی کشور ارائه شده است.

امّا همچنان تنها استفاده ما از کتیرا تولید ژل مو است!!!

انواع کتیرا به لحاظ گونه گیاه گَوَن

کتیرا به انگلیسی یعنی (Tragacanth) امّا این یک نام کلی برای کتیرا است.

بر اساس گونه گونی که از آن کتیرا استخراج می کنند، در بازار ایران 2 گونه کتیرا رایج است:

1.  کتیرای سفید (پنبه ای، صدفی) با نام علمی: Astragalus gossypinus Fischer
2.  کتیرای زرد با نام علمی: Astragalus verus Olivier

طبقه بندی صمغ کتیرا

طبقه بندی صمغ کتیرا بر اساس نوع ابزاری که به منظور بهره برداری مورد استفاده قرار می گیرد، تعیین می شود.

البته اسامی گوناگونی هم بسته به محلی که کتیرا استخراج می کنند، ممکن است به این محصول بدهند.

به طور کلی صمغ کتیرا در 3 طبقه دسته بندی می شود که به شرح زیر می باشند.

کتیرای ورقه ای

این گونه کتیرا بر اثر تیغ زدن عمیق ساقه گیاه گون حاصل می شود.

معمولاً برداشت آسانی دارد.

عمده کتیرای تولیدی ایران به صورت ورقه ای می باشد.

کتیرای مفتولی (میخی)

بر اساس فرو بردن میخ در گیاه ایجاد می شود و بسته به مقطع میخ، می تواند گرد و یا زاویه دار باشد.

استفاده از این روش بسیار محدود است و برداشت صمغ به این روش کمی مشکل است.

کتیرای مفتولی به شکل پارچه عریضی است که اطراف یا وسط برآمده ای دارد.

کتیرای خرمنی (معمولی)

بر اثر برخورد اجسام بزرگ مانند کلنگ و تیشه و ایجاد زخم در گیاه تولید می شود.

این گونه کتیرا به صورت توده ای بوده و ممکن است با گرد و خاک مخلوط شود و کیفیت خوبی نداشته باشد؛ امّا حجم کم، ولی جرم زیادی خواهد داشت.

کتیرای خرمنی مانند تار‌ها و یا نوار‌های پیچیده و دودی شکل می باشد.

فاکتورهای اساسی در میزان صمغ کتیرا

میزان صمغ کتیرای تولیدی بر اساس گرم در متر مربع بیان می شود که بر اساس تاج پوشش گیاه و تعداد بوته در پلات (سطحی با مساحت معین)، متغیر خواهد بود.

میزان صمغ بدست آمده ممکن است تحت تأثیر فاکتورهای گوناگونی قرار گیرد و به صورت دقیق میزان تولید را بیان نکند.

به همین دلیل به منظور تعیین میزان واقعی صمغ تولیدی، باید فاکتورهای زیر مد نظر قرار گیرند:

•  سطح تاج پوشش
•  قطر يقه
•  سن
•  شادابی
•  زمان تیغ زنی
•  دفعات تیغ زنی
•  نحوه تیغ زدن
•  منطقه رویشگاهی

برداشت صمغ کتیرا

به محض اینکه گیاه استراگالوس (Astragalus) به وسیله ادوات مخصوص، شکافدار می شود، صمغ کتیرا تشکیل می شود.

بهره برداری کتیرا در فصل پاییز ممنوع است.

آغاز بهره برداری کتیرا معمولاً از اواخر فصل بهار است و تا 60 روز (تا اوایل شهریور ماه) ادامه دارد.

صمغ گون های یکساله کیفیت مطلوبی ندارند، بنابراین گون های مورد نظر در سال دوم بهره برداری می شوند.

کتیرا در نیمه دوم تابستان از گیاه ۲ ساله بهره برداری می شود.

خاک اطراف یقه گیاه گون را به عمق 5 تا 20 سانتی متر خالی می کنند و در قسمت بدون حفاظ توسط یک چاقوی تیز، شکاف طولی (موازی با آوندهای آبکش) ایجاد می کنند.

در اثر این شکاف طولی، جدار سلول‌های اشعه مرکزی و سلول‌های پارانشیمی با جذب آب به تدریج تبدیل به صمغ می‌شوند.
بعد از تیغ زنی ساقه گیاه، بین 15 تا 21 روز باید صبر کرد تا صمغ کتیرا خارج شود.

صمغ خارج شده از شکاف در مجاورت هوا با تبخیر آب به تدریج سخت شده و آماده برداشت است.

ترکیبات شیمیایی صمغ کتیرا

ترکیبات شیمیایی کتیرا عبارتند از:

•  آب: 15% - 10%
•  مواد معدنی: 4% - 3%
•  نشاسته: 3%

60 تا 70 درصد صمغ کتیرا در آب حل نمی شود؛ ولی با جذب رطوبت، به صورت لعاب چسبنده ای در می آید که ذرات نشاسته در داخل آن به صورت محسوس دیده می شود.

مواد معدنی صمغ کتیرا عمدتاً شامل موارد زیر است:

•  فسفر
•  ازت
•  پتاسیم
•  کلسیم
•  سدیم

در کتیرا به طور کلی 2 نوع ماده مؤثره قابل توجه وجود دارد:

1.  تراگاکانتین (Tragacanthin): محلول در آب است.
2.  باسورین (Basturin): در آب، بویژه آب سرد، غير محلول است.

توجه: در کتیرای مرغوب، میزان باسورین نباید کمتر از ۶۰% باشد.

تراگاکانتين متشکل از اورونیک اسید است که به چند مولکول قند آرابینوز متصل می باشد.

باسورین شامل گالاکتورونیک اسید متصل به قندهای گالاکتوز و کسیلوز می باشد.

کتیرا از نظر شیمیایی مخلوطی از تعدادی پلی ساکارید است و وزن مولکولی کتیرا بالغ بر هشتصد هزار دالتون می باشد.

رنگ صمغ تولیدی گون ها، دامنه بین سفید تا زرد و حتی قرمز رنگ را شامل می شود که در مواردی، صمغ قرمز رنگ به دلیلی نامشخص از بوته های نادری در بین گون ها ترشح می شود.

صمغ کتیرا عموماً از نمک های کلسیم، منیزیم و پتاسیم تشکیل شده است.

بر خلاف سایر صمغ ها، زمانی که کتیرا در آب حل می شود، ویسکوزیته خود را برای مدت زمانی طولانی حفظ می کند.

کاربرد صمغ کتیرا

صمغ کتیرا به دلیل نداشتن موادی چون ارسنیک و فلزات سنگین، از نظر غذایی سالم است و مشکلی ندارد.

عمده مصرف صمغ کتیرا به منظور دارویی و غذایی می باشد.

صمغ کتیرا به دلیل حالت رئولوژیکی که از خود نشان می دهد، در موارد زیر مورد استفاده قرار می گیرد:

•  ماده امولسیون کننده
•  حجم دهنده مواد غذایی
•  تثبیت کننده

موارد استفاده از صمغ کتیرا هنوز هم در حال گسترش است و قطعاً هر روز موارد دیگری برای استفاده و کاربرد صمغ شناسایی و مورد استفاده قرار خواهند گرفت.

کتیرا در صنایع غذایی

•  انواع سالاد
•  چاشنی
•  سس ها
•  به عنوان امولسیون (امولسیون نانوایی)
•  پر کردن و حجم دادن
•  صنعت شیرینی سازی
•  نوشابه
•  ژله
•  دسر
•  بستنی
•  طعم دهنده ها
•  ادویه جات
•  ترشی جات
•  کنسروسازی
•  سوسیس سازی
•  شکلات سازی
•  آدامس سازی

به دلیل قیمت بالای صمغ درجه یک کتیرا معمولاً در صنایع غذایی کم تر مورد استفاده قرار می گیرد و بیشتر در موارد دیگری مانند دارویی و آرایشی بهداشتی مورد توجه قرار گرفته است.

کتیرا در صنایع دارویی و پزشکی

•  پوشش کپسول
•  لعاب قرص
•  واکسن سازی
•  شربت های معده
•  به عنوان سوسپانسیون کننده برای پودرهای نامحلول و یا به عنوان پیوند دهنده در انواع قرص ها
•  برای امولسیون کردن روغن ها و رزین ها
•  به عنوان ماده چسباننده برای دندان مصنوعی

کتیرا در صنایع بهداشتی و آرایشی

•  در لوسیون ها
•  کرم های دست
•  کرم های بدون چربی به عنوان نرم کننده و امولسیون کننده

همچنین از کتیرا برای ساخت انواع صابون، شامپو، کف مو و همچنین در عطر سازی استفاده می شود.

کتیرا در صنعت

•  کاغذ سازی
•  چسب سازی
•  نساجی

خواص کتیرا

خواص کتیرا در طب سنتی

برای افرادی که سریع دچار سرما خوردگی می شوند و دارای تنگی نفس، ریه های ضعیف و کم انرژی هستند، صمغ گون سفید ماده ای عالی و مؤثر است.

صمغ کتیرا برای سوء تغذیه، اسهال، رفع خستگی و برای التیام و ترمیم زخم ها بسیار مؤثر است.

خواص کتیرا برای چاقی موجب افزایش اشتها و تقویت عملکرد مکانیسم هضم می شود.

کتیرا ملین است و انسداد مجاری عروق را باز می کند.

برای بلغم مفید است.

خوردن صمغ کتیرا موجب تسکین درد مفاصل می شود.

برای درمان لگن خاصره، سیاتیک، کرم معده، تسکین درد گوش و قطع آبریزش چشم مؤثر است.

استعمال خارجی صمغ کتیرا به پاک کردن چرک زخم ها و قطع خونریزی کمک می کند.

توجه: در خرید کتیرای خوراکی دقت کنید، مقدار مورد مصرف پیشنهادی کتیرا بین ۲ تا ۱۰ گرم است و استفاده بیشتر از این مقدار بسیار خطرناک است؛ چرا که می تواند موجب چسبیدن احشای درونی بدن به یکدیگر شود.

صمغ کتیرا برای شکسته بندی مورد استفاده قرار می گیرد به گونه ای که محلول ساخته شده از آن مانند گچ عمل کرده و مانع از حرکت دو قطعه استخوان می شود.

کتیرا در طب نوین

•  مسکن درد کلیه و مثانه
•  برای افراد لاغر خوب است چرا که اثر چاقی دارد
•  خوردن کمی از کتیرا جداره معده و روده ها را روغن می زند
•  خون را رقیق و اصلاح می کند
•  برای درمان سرفه، نرم کردن سینه و گلودرد مفید است
•  نرم کننده و تقویت کننده پوست (کتیرا برای پوست صورت)
•  ضد موخوره (کتیرا برای مو)
•  شفاف کننده و حالت دهنده مو
•  به عنوان چسب دندان استفاده می شود
•  مانع رشد سلول های سرطانی می گردد

ما در بازرگانی فایدیم سال هاست که در زمینه فروش عمده کتیرا فعالیت می کنیم و به جد می توانم اعلام کنم که متأسفانه شمار کمی از افراد هستند که از خواص سنتی و نوین این صمغ گرانبها در داخل کشور مطلع باشند.

ما همچنان در راستای فرهنگ سازی مصرف گیاهان دارویی به جای ترکیبات شیمیایی گام بر می داریم تا بتوانیم ضمن کمک به گردش چرخ تولید کشور عزیزمان، در کاهش مصرف مواد و داروهای شیمیایی سهمی داشته باشیم.

منبع: بازرگانی فایدیم