صنایع دستی یزد از جمله مواردی است که از قدیم الایام با زندگی مردم یزد عجین شده است. یکی از دلایل روی آوردن مردم یزد به ساخت هنرهای دستی شاید اقلیم و شرایط آب و هوایی بود که اوضاع اقتصادی نامناسبی را بوجود آورده بود . این موضوع سبب شد امروزه تنوع زیاد صنایع دستی شهر یزد را شاهد باشیم و توجه همه صنعتگران و هنرمندان را به خود جلب کند بطوری که امروز شاهد تولید بسیاری از صنایع دستی یزد بصورت کارگاهی و کارخانه ای هستیم مانند صنایع نساجی. از جمله صنایع دستی یزد که نمونه بارز هنرهای قدیمی زنان و مردان یزد است، می توان به شعربافی، زیلو بافی، ترمه، دستبافت هایی چون شمدبافی، دندانه بافی، دستمال یزدی، شال بافی اشاره کرد که توضیحاتی درباره ی هر کدام آورده ایم.

دیگر صنایع دستی یزد عبارتند از:

• قالی بافی

• سفال و سرامیک

• گیوه بافی

• کاشی سازی

• زرگری

• جاجیم

• چادرشب

• مخمل

• خورجین

• جیم

• پتو

• سجاده

• لنگ

• قناویز

• دارایی (ایکات)
   

زیلوبافی یزد

زیلو یکی از قدیمی ترین صنایع دستی یزد است که به دوران پیش از اسلام باز میگردد. همچنین از کالاهای تجاری کشور بوده است. زیلو به علت ایجاد خنکی، در فصل تابستان بسیار استفاده می شد. یکی مهمترین مراکز مهم زیلو بافی شهر میبد یزد است که قدیمی ترین زیلو در حال حاضر به این منطقه نسبت داده می شود و می توان آن را در مسجد جامع شهر میبد دید. به دلیل دوام زیلو نسبت به فرش های پشمی این زیراندازها بسیار مورد استفاده بوده و یکی از مشاغل درآمدزایی یزد محسوب میشد. نخ مورد استفاده در بافت زیلو پنبه است و طرح های بسیار زیبایی همچون زلفک، رکنه دونی، هشت پر بزرگ و کوچک، بند رومی و کلید که معروف هستند را برروی آنها ایجاد می کنند همچنین رنگ آبی و سفید از رنگ های غالب در بافت زیلوها هستند و گاهی رنگ نارنجی، قرمز و سبز هم استفاده می کنند.  ناگفته نماند رنگ ها استفاده شده در زیلوها رنگ های طبیعی هستند که از گیاهانی همچون روناس، پوست گردو و … تهیه می شوند. و علت استفاده از این رنگ های طبیعی، ثابت ماندنشان است. از نظر رنگ زیلوها به سه دسته تقسیم می شوند: دسته ی اول زیلو با رنگ سفید و آبی که در مساجد استفاده می شود. دسته دوم زیلو جوهری که با رنگ گلی و آبی بافته می شوند و در خانه ها استفاده می شوند و به نسبت قیمت مناسبی دارند. دسته سوم که مرغوبترین آن هاست زیلو با رنگ ها سبز و گلی می باشد. نقش های مورد استفاده در زیلو به دو بخش تقسیم می شود حاشیه یا دج و زمینه؛ حاشیه که ثابت است و از نقش های بسیاری تشکیل مشود ولی زمینه به ذوق و هنر بافنده بستگی دارد. امروزه زیلوها کاربرد چندانی در خانه ها ندارند و بیشتر در مساجد و اماکن زیارتی می توان آن ها را دید.

شعربافی یزد

شعربافی هم یکی از هنرهای سنتی یزد است که تا سال ها قبل رونق بسیاری داشت در ابتدا این هنر توسط زنان بر روی دستگاه های چوبی انجام میشد و کمکی به اقتصاد خانواده بود اما بعد از مدتی بصورت کارگاهی درآمد و مردان هم به این هنر مشغول شدند. شعر بافی نوعی از هنرهای دستبافت یزد است و نمونه های کمی به نسبت گذشته می توان در شهر یزد دید.

ترمه یزد

هنر ترمه بافی حدود چهارصد سال سابقه دارد و زردتشتیان آن را در دوخت نوعی شلوار برای جشن ها استفاده می کردند. ترمه پارچه است که تار آن ابریشمی و پودش نخ، پشم، کرک الوان و ابریشم است. بافت ترمه در گذشته با انگشت انجام می شد و از این رو به انگشت باف شهرت داشت ولی بعدها این کار به صورت نیمه دستی انجام شد و برای بافت آن از دستگاه های مخصوصی استفاده می کردند. بته و جقه، طرح شاه عباسی و شاخ گوزنی طرح های رایج مورد استفاده در ترمه ها هستند. همچنین انواع مختلف ترمه عبارتند از شال بندی، شال چارقدی، شال راه راه، شال اتابکی، شال محرمات، شال رضای، شال کشمیری، شال یزدی و … . بازار ترمه امروزه در شهر یزد رونق خوبی دارد و می توان بعنوان سوغات یزد آن را تهیه کرد.

دستبافت های یزد

بخش عمده ی صنایع دستی یزد پارچه های مختلفی است که به سبک های مختلفی در یزد بافته می شوند و هر کدام نام منحصر بفردی دارند، که به بعضی از این موارد اشاره ی کوتاهی داریم:

شمدبافی یزد:

پارچه ای نازک که در بافتش از ابریشم مصنوعی (ویسکوز) یا نخ پنبه ای استفاده می کنند و بعنوان روانداز در فصل تابستان استفاده می شود. در بافت شمد از طرح های ساده ای استفاده می کنند که معمولا چهارخانه هستند.

دستمال یزد:

در شهر یزد دستمال هایی با طرح ها و رنگ های مختلف و مصارف گوناگون از ویسکوز یا همان ابریشم مصنوعی بافته می شوند. نام های دیگر این محصول ابریشمی و عشایری معروفند.

دندانی یزد: این نوع به جامه ی زردشتیان معروف است و بصورت ظاهرا ساده اما پر زحمت بافته می شوند.

شال بافی یزد: شالبافی هم یکی از هنرهای رایج یزد بوده که آن را از نخ پنبه ای می بافتند و معمولا تولید کارگاهی داشته است

 

منبع : نشاط آوران