بی شک مکان و
فضا از اهمیت چشم گیر در مقوله جهانی شدن و همچنین هویت سازی برخوردارند. فرآیند
جهانی شدن به واسطه پیشرفت شگفت آور فناوری های ارتباطی، روند گسست مکان و فضا را
شتاب می بخشد و رشته های پیوند زننده فضای اجتماعی با مکان و سرزمین معین را بیش
از بیش پاره می نماید. در زمینه معماری و شهرسازی، پدیده ها و عواملی برای تبادل
بین ملت ها وجود دارد. این پدیده ها و عوامل در گذشته محدودتر بودند، زیرا معماری
و شهرسازی در هر سرزمین از عواملی تأثیر می پذیرفت که تنها برخی از آن ها می
توانست تحت تأثیر تمدن ها و فرهنگ های دیگر قرار گیرد. اما امروزه به دلیل توسعه
ارتباطات و تسلط رسانه ها بر افکار عمومی جوامع، تبادلات و نفوذ عوامل خارجی به
شکلی فزاینده گسترش یافته است و در این مسیر، معماری نیازمند تعبیر نظریه های
جهانی در حوزه اندیشه و عمل است. در چنین شرایطی، ملتی می تواند از فضای تعامل
بهره برداری فزون تری نماید که آگاهی بیشتری بر داشته های فرهنگی خویش و روش های
برقراری ارتباط و گفت وگو با دیگران داشته باشد. معماری در آینده، به مهم ترین
ابزار برای تعامل میان فرهنگ ها مبدل خواهد شد .
بازیگران اصلی
عرصه فرهنگ در حوزه معماری، در شرایط چندجهانی شدن و افزایش تعاملات، معماران
هستند. . آن ها با بهره مندی از دانش روز نسبت به فرهنگ مکان بسیار حساس اند، به
تعامل میان فرهنگ جهانی و ویژگی های مکانی معتقدند و برای برقراری شرایط گفت وگو،
بازنمایی هویت ها و ویژگی های مکانی را در اثر معماری توصیه می کنند.
اماکن مقدس عراق
همواره در طول تاریخ مورد علاقه مسلمانان و به خصوص شیعیان بوده و با تأسیس حکومتهای شیعه
مذهب و گسترش تشیع در ایران و عراق، این علاقه آشکار و روزافزون گردیده و همین امر
موجب افزایش تعداد سفرهای مذهبی از ایران به مقصد شهرهای مذهبی عراق و به ویژه
کربلا و نجف شده است. این سفرها نیاز به ایجاد زیرساختهایی جهت
اسکان موقت زائران را ضروری مینماید. از طرفی
وجود دو کشور ایران و عراق در منطقه خاورمیانه که در حال حاضر دارای چالشهای
فراوانی در حوزه معماری و در راستای حرکت در مسیر جهانی شدن و بازیابی هویت منطقهای خود میباشد، سبب
گردیده تا معمارانی در این کشورها به حل مسائل این حوزه بپردازند و در مواردی به
پاسخهایی نیز دست یابند. این طرح نیز بر آن است تا
ابتدا به رویکرد مناسب در مواجهه با معماری در بستر بیگانه دست یابد و سپس نحوه
استفاده از داده های بستر فرهنگی میهمان (ایران، و میزبان (عراق) را در راستای خلق
معماری مطلوب بررسی نماید. طرح در بخش مبانی نظری مربوط به فضاهای اقامت موقت،
مبانی جهانی شدن و فرهنگ و بررسی روند معماری معاصر در کشورهای ایران و عراق، با
مطالعات کتابخانهای و جمعآوری
اطلاعات انجام شده و در ادامه عناصر و دستورالعملهای به
کار رفته در نمونههای موفق معماری این دو کشور تجزیه و تحلیل شدهاند.
اطلاعات مربوط به بستر طرح با انجام مصاحبه غیررسمی با زائرین و افراد ساکن در
بستر طرح تکمیل شده است. پس از آن نمونههای موردی در
حوزه معماری بینافرهنگی (اکسپوها و سفارتخانهها) تحلیل
و بررسی شده و رویکردهای به کار رفته در آنها جمعبندی شده
است. نتایج پژوهش حاکی از آن است که در بیشتر آثار موفق معماری در زمینه و بستر
بیگانه، توجه به هر دو بستر میهمان و میزبان، مورد نظر بیشتر طراحان میباشد. این
موضوع با توجه به نقاط اشتراک و نزدیکی فرهنگ دو کشور ایران و عراق، کمک نموده تا اثری
آشنا برای مخاطبین (چه میهمان و چه میزبان) خلق نماید. کشف موتیفها و
دستور زبانهای مشترک معماری دو کشور (مانند رواق، مشربیه،
ایوان و ...) و استفاده از آن ها در طراحی، در کنار توجه به علم روز برای
قرار گرفتن در عرصه معماری روز دنیا موضوعی است که تلاش نموده در طرح خود پاسخی مطلوب برای
آن بیابد.