مطالعات :
انجمن خوشنویسان ایران یک سازمان غیردولتی بوده که در
سراسر کشور با همکاری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی دارای شعب شورایی و غیرشورایی می
باشد . انجمن خوشنویسان شیراز یکی از بزرگترین شعب ایران محسوب می شود. برنامه اصلی
انجمن ،آموزش خوشنویسی در تمامی رده های سنی، برگزاری آزمون های هماهنگ کشوری و ارائه
مدرک به هنرجویان بوده که به کاربری آموزشی این سازمان اشاره دارد.
هدف :
با توجه به اینکه انجمن خوشنویسان شیراز به علت کمبود
فضا در ساختمان کنونی ؛ صرفا به یک محیط آموزشی تبدیل شده است و کمتر شاهد برگزاری
رویداد های مهم خوشنویسی در این مکان هستیم؛ تصمیم به طراحی انجمنی با کاربری فراتر
از آموزشی و با معماری متفاوت تر و ویژه گرفته شد که در کنار فضای آموزشی مورد نظر،
دارای فضاهای تعامل هنری بیشتری نیز باشد.
با توجه به ساختمان کنونی انجمن واقع در پل باغ صفا، خیابان
استاد حمید دیرین؛ که ساختمانی فرسوده و تقریبا غیر قابل استفاده می باشد و نیز از
ابتدا کاربری غیرآموزشی داشته است و با توجه به بستر مناسب قرارگیری ساختمان، تقریبا
در مرکز شهر و در یکی از خیابان های گران قیمت شیراز(1) و نام گذاری خیابان انجمن به
نام موسس آن ، استـاد حمیـد دیـریـن، می توان
گفت که تقریبا اکثر مردم شیراز آن محدوده را به نام انجمن خوشنویسان می شناسند ؛ که
به احتمال زیاد جابجایی ساختمان انجمن باعث از دست رفتن نوعی سرمایه اجتماعی می گردد
؛ تصمیم به طراحی ساختمان جدید انجمن، با امکانات بیشتر و مناسب تر در همان مکان گرفته
شد. که با توجه به ضابطه شهرداری در آن منطقه ، که 6 طبقه می باشد ، می توان یک ساختمان
بسیار مناسب که پاسخگوی فضاهای مورد نیاز ما باشد، به نام انجمن خوشنویسان شیراز طراحی
گردد.
چالش ها و مشکلات :
با توجه به اینکه
سایت کنونی انجمن خوشنویسان بنا به دلایل گفته شده به عنوان سایت طراحی در نظر گرفته
شد، با وجود اینکه زیربنای کـافی جهت ریزفضاهای مورد نیاز در اختیار طراح قرار دارد،
طراحی به ابعاد و ضوابط آن منطقه شهری(2) ، محدود گردید.
از این رو با توجه به محل قرارگیری سایت ، مواردی از قبیل
مورد مسیر، نظام ارتفاعی، ضوابط، درصد سطح اشغال و... در طراحی مدنظر قرار گرفت.
از دیگر چالش های ساختمان کنونی انجمن، می توان به فشرده
شدن یک ساختمان قدیمی و فرسوده با کاربری عمومی و ذات هنری در میان انبوه آپارتمان
های مسکونی(3) بلندمرتبه اشاره نمود .
چگونه ؟
حال با توجه به چالش های بیان شده این سوال پیش می آید
که با توجه به شرایط موجود در سایت طراحی، چگونه می توان یک ساختمان متفاوت و بـا ارزش
معماری با کاربری آموزشی ، فرهنگی و هنری با رعایت ضوابط منطقه طراحی نمود که هم پاسخگوی
فضاهای مورد نیاز انجمن بوده، هم یک فضای مناسب جهت ایجاد تعامل هنرمندان بخصوص خوشنویسان
باشد و هم فضاهای نمایشگاهی لازم را ایجاد کند. که در طراحی انجام شده با انجام طرح
های امکان سنجی متعدد، نتیجه مناسب و کارآمد حاصل آمد.
در مورد طرح :
پس از بررسی ضوابط و موارد لازم جهت طراحی در محدوده سایت
، و بررسی ریز فضاهای مورد نیاز با توجه به اهداف در نظر گرفته شده که شامل مجموعه
فضاهای آموزشی، نمایشگاهی و تعامل می باشد، اقدام به طراحی ساختمان انجمن خوشنویسان
گردید. از این رو طرح های امکان سنجی متعددی(4) در این راستا طراحی شد و طرح نهایی
با ویژگی های زیر انتخاب گردید.
یکی از موارد مهمی که در این طرح مورد توجه قرار گرفت
«توجه به هنر درمقابل سوداگری در ساختمان سازی»(5) بود. از این رو سعی بر آن بود که
در طراحی، برنامه ریزی و سازمان دهی طرح به این موضوع توجه شود. که این موضوع در طراحی
فرم و نمای ساختمان به وضوح قابل مشاهده است ، طراحی فرم و سطح اشغال ساختمان برخلاف
نگاه ساخت سوداگرانه (استفاده از تمام مساحت قابل ساخت طبق ضوابط) ، بوده است.
ایده اصلی طراحی شفافیت و تعامل در نظر گرفته شده است
، به گونه ای که ورودی انجمن ، همکف ساختمان و حیاط مجموعه در یک سطح بوده و توده ساختمانی
بصورت پیلوتی به ارتفاع دو طبقه روی این سطح قرار گرفته و فضای مناسبی در این سطح بوجود
آورده است که وجود فضای سبز و گالری دائم نمایش آثار به کیفیت فضا می افزاید. دفتر
و فروشگاه انجمن نیز در این سطح قرار دارد تا راحت تر به ارائه خدمت به هنرجویان بپردازد.
بقیه فضا های انجمن از قبیل کلاس ها و ... با یک ارتباط عمودی در ضلع شرقی سـاختمان
قابل دسترسی می باشد.
در طراحی، با توجه به ابعاد سایت برای ایجاد پارکینگ در
طبقه زیرزمین ، به دلیل اینکه کیفیت فضاها را حفظ کنیم و همچنین باتوجه به کاربری عمومی
ساختمان که تعدادی پارکینگ محدود در سطح -1 پاسخگوی نیازها نمی باشد، از در نظر گرفتن
پارکینگ در سایت طراحی صرف نظر شد. درنتیجه بیشتر ریزفضاهای عمومی از قبیل نمازخانه،
کتابخانه، سرویس بهداشتی، آبدارخانه، بایگانی و ... در سطح -1 قرار گرفت.
با توجه به شیوه برگزاری کلاس های آموزش خوشنویسی که با
کلاس های دیگر آموزشی از قبیل مدارس و دانشگاه ها متفاوت می باشد، به گونه ای که تدریس
استاد و هنرجو انفرادی بوده و دیگر هنرجویـان در زمان بـرگزاری کلاس هرکدام به صورت
انفرادی مشغول کتـابت می باشند، در طبقاتی که کلاس در نظر گرفته شده محدوده کلاس ها
تنها با پارتیشن که محل نمایش آثار خوشنویسی نیز می باشد، از یکدیگر جدا شده است ،
از این رو در این طبقات دیوار مشاهده نمی شود.
قرار گیری کافه هنر در حیاط مجموعه،سطح همکف مجموعه، همچنین
سالن های نمایشگاهی بزرگ در طبقات باعث ایجاد فضاهای تعامل مورد نیاز هنرمندان خوشنویس
شده است.
یک طبقه به سالن چند منظوره همراه با تراس اختصاص داده
شده است ، که یک فضای عمومی بوده و اغلب بصورت نمایشگاه مورد استفاده قرار می گیرد،
در فصل امتحانات به سالن امتحانات و در صورت برگزاری کارگاه تخصصی به فضای کارگاهی
تبدیل می شود.