مراکز خرید و فضاهای تجاری دوران مدرن را می توان موج دوم محیط
های تجاری نامید که ماحصل انقلاب صنعتی و ظهور معماری مدرن به شمار می رود و ریشه
در مراکز و بازارهای سنتی دارد. اما در هزاره سوم مراکز خرید با موجی جدیدی
روبرو شده اند. ظهور پدیده اینترنت و به تبع آن خرید و فروش اینترنتی، بسیاری از
صاحبان صنایع، فروشگاه ها و بازاربورس را بر آن داشت تا به طراحی پایگاه های اینترنتی
و ارایه خدمات به صورت آنلاین، حتی ایجاد یک فروشگاه مجازی و امکان انتخاب و گزینش
محصول توسط خریدار بپردازند و دنیای تجارت و اقتصاد را با پیشرفت و در عین حال
بحران جدیدی روبرو سازند. حال این سوال مطرح می شود که آیا ورود این موج جدید،
مراکز خرید را دچار بحران و رکود خواهد نمود؟
آنچه تا این لحظه به ذهن خطور می کند آن است که نباید مانند گذشته صرفا طراحی
فیزیکی محیط مرکز خرید و متراژ مورد نیاز مورد توجه قرار گیرد بلکه این فضاها باید
طوری طراحی شوند که به خریدار یک حس جمعی القا کنند. امروزه مراکز خریدی رونق
دارند که شامل مکان تجمع و خدماتی نظیر فضای نشستن، فضاهای انتظار، بازی و سرگرمی
کودکان، کافی شاپ، رستوران، سکوهای نمایش و … می
باشند. آنچه واضح است امروزه، مراکز خرید به مکانی برای تفریح و گذران اوقات
خانواده بدل شده است.
لایه هایی که به شکل گیری ایده این پروژه
منجر شده اند عبارتند از:
1- تاثیرات سایت:
فرم هندسی سایت (شمالی- جنوبی)
دید شمال و جنوب (کوهستان و شهر)
مجاورت با فضای سبز (جنوب و غرب)
2- دسترسی ها :
دسترسی های سواره اصلی و فرعی
دسترسی های پیاده از فضاهای سبز مجاور،
محله مسکونی مجاور و پل عابر پیاده در شمال
3- برنامه فیزیکی پروژه
تامین نیازهای کارفرما تا حد ممکن
4- تعریف مراکز تجاری
مراکز خرید دنیای مدرن شریان حیاتی یک شهر می باشد که علاوه بر فعالیت های
اقتصادی، حرکت های اجتماعی و فرهنگی را در سیطره خود قرار داده اند. فضای تجاری فضای تحرک
و جنبش و هیجان است.
5-
تبلیغات
امروزه اهمیت تبلیغات به منظور ایجاد شناختی تأثیر گذار از یک کالا یا یک
مکان و تأثیر گذاری فوق العاده در فعالیت تجاری بر هیچ کس پوشیده نیست. در این میان
تبلیغی موفق تر است که بتواند توجه افراد بیشتری را به سوی خود جذب سازد.
6- تنوع و خوانایی
ایجاد فضایی متنوع و جذاب و در عین حال خوانا و پاسخ ده
7- توجه به معماری متن گرا
حرکت در جهت تقویت حس مکان در مقابل معماری ژنریک. به این معنی که ایده
نهایی، اقتباس فرمال یا عملکردی از مفهوم مرکز تجاری بدون در نظر گرفتن مکان پروژه
نیست بلکه مستقیما برآمده از آنالیزها و دیاگرام ها می باشد.
ایده این پروژه، رویکردهای زیر را مد نظر داشته است:
الف- ایجاد فضاهای
عمومی اجتماعی در سایت
ایجاد یک پلازای شهری در فضای سبز شرقی: ساختمان روی خود را از معبر اصلی
و پر تردد به سمت فضای سبز می چرخاند و آن را به آغوش خود دعوت می کند. معبر بین
سایت و پارک شرقی به گونه ای اجرا می شود تا از لحاظ توپوگرافیک، دو زون به هم
متصل شوند. به این ترتیب خریداران در فواصل بین خرید مجال استراحت و مکث خواهند یافت
و نیز ارتباط محله مسکونی شرق سایت با پروژه برقرار می شود. در مرکز خرید امروزی،
صرف عمل خرید مهم نیست بلکه تعاملات اجتماعی و فضاهای عمومی شاید مهمترین عنصر سایت
پلان مراکز خرید هستند.
ب- ایجاد تعامل بین فضای سبز و پروژه
همزمان با چرخش ساختمان به سمت پارک مجاور سایت، فرم پیچش یافته پروژه،
فضاهای خالی در درون خود ایجاد می کند تا هرچه فعالانه تر، فضای سبز را به درون
دعوت کند. فضای سبز روی بخشی از پلکان به حرکت در می آید و خود را به تراس طبقه
دوم می رساند. پیوند بین فضای سبز و پروژه به غنای هردوی آنها افزوده است. در این مکان نوار اصلی
ارتباطات پدید می آید که یکی از اولویت های طراحی است و محیطی روشن با پوشش گیاهی بالارونده
را ایجاد می کند که سکانس های جذابی برای خریداران پدید می آورد.
ج- ایجاد منظر از قسمت های مختلف ساختمان به
فضاهای سبز اطراف، شهر تهران و رشته کوه البرز
جهت خلق فضای سیال و استفاده از پتانسیلهای بصری سایت،
دید به شهر تهران (جنوب) با دید به کوه ها (شمال) در هم می آمیزد و فرم دچار پیچش (Twist) می شود.
یک تراس وسیع در طبقه دوم رو به جنوب و شرق قرار
گرفته که علاوه بر دسترسی از داخل ساختمان، توسط سلسله پله هایی از محوطه باز همکف
نیز قابل دسترسی می باشد. به این ترتیب فضای تجمع همکف و فضای مکث (تراس) طبقه دوم
به هم متصل می شود و پلکان می تواند به صورت سکوهایی برای نشستن عمل کند. در فضای
مابین پله ها، بخشی از ویترین های طبقه اول به صورت بیرون زده خودنمایی می
کند.
د- استفاده حداکثر از سطوح نما و ویترین ها برای تبلیغات
یکی از اهداف مهم طراحی، ایجاد سطوح با مساحت قابل
توجه جهت تعبیه پانلهای تبلیغاتی و دیجیتالی می باشد تا ساختمان بتواند خود، معرف
کالاهای درونش باشد. نمای جنوبی بهترین مجال برای دیده شدن تبلیغات توسط خودروهایی
است که از بزرگراه چمران به سمت شهرک غرب و سعادت آباد و برعکس حرکت می کنند، در
حالیکه نمای شرقی و شمالی بیشتر برای جذب مخاطبین پیاده در نظر گرفته شده است.
وجود بدنه یکدست و ممتد در سمت غرب و نیز امتداد ویترینهای طبقه همکف در راستای
بولوار فرهنگ ، به برآورده کردن این خواسته کمک بزرگی کرده است.
ه- پیوند استراکچر و فرم
آنچه تهران امروز بیش از هرچیزی به آن نیاز دارد،
وجود ساختمانهای آیکانیک (Iconic) است که نه فقط از لحاظ فرم خاص باشند بلکه از سازه های نوین نیز
بهره گیرند. نتیجه چنین روندی، خلق
جاذبه توریستی و درآمدزایی بیشتر برای شهر تهران و صاحبان مشاغل خواهد بود.
فرم این پروژه، در نتیجه آنالیزها و دیاگرامها، به
کنسول عظیمی در جنوب ساختمان منجر شده است که برای اتومبیلها و افرادی که از جنوب سایت عبور می کنند، بیشترین جاذبه را دارد. این ابر سازه،
به یک دعوت کنندگی قوی تبدیل شده که گویی تمام اجسام را به درون خود می کشد. پاسخ
سازه ای این فرم که هم کنسول و هم دچار پیچش (Twist) شده است، یک پوسته خرپایی است که کل بنا را پوشش می دهد. اجزای این
خرپا، فرم جداره بنا را تعیین می کنند و در حقیقت سازه و فرم بنا یکی است.
و- طراحی فضاهای داخلی
در طراحی فضاهای داخل مجموعه، نکات زیر در طراحی
مورد توجه قرار گرفته است:
- با توجه به سازماندهی خطی پروژه، سعی بر آن بوده
است تا در راهروها بن بستی به وجود نیاید و روانی حرکت خریداران و خوانایی سیرکولاسیون
در اولویت قرار گیرد. سیرکولاسیون عمودی در قالب دو سری مجموعه پله- آسانسور در
بدنه های شرقی و غربی پیش بینی شده است. در نقاط متفاوتی، پله برقی دیده شده که به
تنوع فضا کمک کرده است. در کنار آسانسورهای مسافربر، آسانسور سرویس به طبقات تجاری
و فودکورت پیش بینی شده است. همچنین در قسمت فودکورت، یک راهروی سرویس در پشت
رستورانها، آنها را به هم وصل می کند.
- ویدی که در طبقات به منظور هدایت نور و دید ایجاد شده،
در هر طبقه تغییر شکل می دهد به نحوی که در مجموع یک فضای منفی نرم و منعطف داخل
ساختمان ایجاد می کند. این فضا، در حرکت از همکف به طبقه فودکورت، خود را به جداره
نما نزدیک و نزدیکتر می کند تا آنجا که با آن برخورد می کند و حجم وسیعی از نور و
دید را در آغوش می گیرد. نور مناسب باعث می شود خریدار زمان طولانی تری را برای خرید
در مرکز خرید صرف کند.
- جهت القای حس جمعی، فضاهای تجمع مانند اطراف وید و
تراس طبقه دوم در ترکیب با واحدهای تجاری دیده شده است. همچنین در طراحی مجموعه،
ارتباط فودکورت و بام پروژه برای ایجاد فضای تجمع و سرویس دهی بهتر در نظر گرفته
شده است.
ز- الهام از معماری معاصر ایران
بدنه مجموعه به کمک نور، بافت، مصالح و تناسبات سعی
در تداعی برج آزادی به عنوان نمونه موفق مونومانتال دارد. این مرکز تجاری سعی در
به کارگیری تزئینات ایرانی در ترکیب با روشهای نوین اجرایی دارد. این موضوع را می
توان در نحوه ترکیب سنگ و فلز و شیشه در نمای پروژه مشاهده کرد.