نخست: پالیمسست!
پالیمسست به مثابه شفافیت
آیا می توان از طریق پاک
کردن، یک طراحی پدید آورد؟!!
ایده ی اصلی پروژه بسیار ساده
است؛ بهره گیری از یادگارهای ساختمان پیشین، برای ایجاد کیفیت های مورد نظر. طرح حاضر
برای بازسازی ساختمان اداری شرکت شیشه قزوین،
با بهره گیری از مفاهیم پالیمسست، در پی ایجاد شفافیتی نو، سَبُک، منعطف، مبهم، خاطره
انگیز، متضاد، چندگانه و به طور کل، به دنبال یک نوع شفافیت پالیمسستی است. در ادامه
و در توضیحات مربوط به فرایند طراحی، با چگونگیِ روبرو شدنِ این مفهوم با ساختمان مورد
بازسازی توضیح داده شده است.
پالیمسست ها، دست
نوشته هایی هستند که بر روی دست نوشته ی پیشین نوشته شده اند و نشانه های لایه های
پاک شده ی متن های پیشین را در خود دارند.شهرهای پالیمسستی، از لایه های الحاقی بسیاری
ترکیب یافته اند که کاربری آن ها تغییر کرده است. این شهرها، در بردارنده ی هویت و خاطره
اند؛ بازنمودهایی مادی اند از فرهنگ های خیلی کهن با تاریخ های
کهن. این شهرها، فرم هایی مختلط اند که در زمان های مختلفی با هم وجود داشته
اند. یادمان های معمارانه هم چون شهرهای تاریخی در لایه ها ساخته
شده اند. این یادمان ها حقیقتاً پالیمسست اند.
پالیمسست در فرهنگ لغت
اینچنین تعریف شده است: لوحه ای که متن یا طرح روی آن به منظور استفاده ی مجدد پاک
می شود، با این حال اثری از متن یا طرح قبلی بر آن باقی می ماند.
مفهوم پالیمسست و ساختار چندلایه، بخشی
از رهیافت احیاگرانه است که قرن ها از طریق ویرانی، افزودن و الحاق کردن ادامه
داشته است. یک شهر یا یک یادمان مجرد، می تواند هم چون یک پالیمسست و محصول
ساختاری چند لایه فهمیده شود. پالیمسست، تصویری از تنوع و هم سازی است که یک ژرفای
فرهنگی را منعکس می کند؛ ژرفایی که در ریخت شناسی هر شهر و هر ساختمانی مشهود است.
پاک کردن زبان در هنر، به
جای اینکه ویران گر باشد، حاوی پتانسیلی است برای برانگیختن یک خوانش دو پهلو و
تغییر یابنده، هم از متن اصلی و هم از کار(یا اثری که روی آن متن حک شده است)؛ بنابراین،
پاک کردن، حال که ویران گر نیست، می تواند شالوده شکن باشد؟ در عمل، پاک کردن در
هنر همان کارکردهایی را ندارد که ممکن است از معنای انتزاعی آن در نظر داشته
باشیم. راشنبرگ، وقتی سخن از تلاش برای "تصفیه ی خود از آموخته های ام"
به میان آورد، به این عنصر حذف، اذعان کرد. اما "تصفیه کردن" فرایندی از
تمیز کردن و پالودن را به ذهن متبادر می کند و نه یک ویران سازی خشونت آمیز را. راشنبرگ
تاکید می کند هدف اصلی این اثر پی بردن به این نکته بود که "آیا می توان از
طریق پاک کردن، یک طراحی پدید آورد".
راشنبرگ از پاک کن به عنوان
یک ابزار طراحی استفاده کرد، قسمت بالای طراحی قبلی را پاک کرد تا اثر جدیدی خلق
کند. جاسپر جونز از این اثر با عنوان "کاهش افزاینده"یاد کرد. بنابراین به مسئله ویران سازی می توان از نظر
مثبت و منفی یا افزایشی و کاهشی نگریست. با
این حال چیزی از ویران سازی جان به در می برد. به قول لارنس آنووِی که در 1960 در
خصوص نقش برجسته های لاتام نوشت:"هنری غیر کلامی از دل خاکستر آثار مکتوب سر
بر می آورد. از بین بردن رمزگان شناخته شده با ظهور یک شی قبلاً ناشناخته، پیوند
می یابد"
نقاشی های سیاه راینهارت
لوح دست نخورده ای برای نقاشی بوده اند و زمینه را برای یک بدعت نوین مهیا می
کردند. اما به نظر می رسد که نبود سبک در نقاشی سیاه، خود بدل به یک سبک می شود. نقاشی
های راینهارت عملا مبلغ یک زیباشناسی مینیمال قوی هستند. این بدان دلیل است که نفی
عملاً هرگز نمی تواند از ارزش های قدیمی، یا امر نو رها شود. نفی (یا نبود) در
واقع به معنای "هیچ چیز" نیست. نفی شکل خود را از پاک کردن مجموعه ی
خاصی از ارزش های مثبت کسب می کند. اگر آن ارزش ها متفاوت باشند، در این صورت نفی
متفاوت خواهد شد. این بدان معناست که ارزش های تازهٔ پدید آمده ای که پس از پاک
کردن می آیند، به نوبه ی خود، متاثر از ارزش های خاص امر اصیلِ (اریجینال) پاک شده
هستند و در این مورد، به چیزی تحول می یابند که می توان آن را زیباشناسی مینیمالیستی
نامید.
حذف، رابطه ی تنگاتنگ تری
با نشانه ی پاک شده دارد و در نتیجه، تحول هایی که از طریق پاک کردن، امکان ظهور
می یابند به نحو حتی خاص تری در ارتباط با متن قرار دارند. نوشتار پاک کننده-پاک
شده ی دریدا و پالیمسست او، باز نوشته ای است که مدام سلسله مراتب معکوس شده ی
متافیزیک را از جای اش تکان می دهد.
واژه ی پالیمسست در اصل به
معنای "مصالح کتابت یا نسخه ی خطی بود که نوشته ی روی آن پاک می شد تا جا
برای نوشته دوم باز شود. کتیبه های برنجی برگردانده می شد و روی دیگر آن ها کنده
کاری می شد. برای توضیح بیشتر، این را بر اساس سه مرحله تعریف میکنیم: نوشته ی
اولیه، سپس پاک کردن و بعد دوباره نوشتن. اما امروزه به نظر می رسد این واژه تنها
به مرحله سوم دلالت دارد؛ یعنی نوشتن روی متن پیشین بدون پاک کردن آن: ...دست
هنرمند چیزی شبیه یک گل کشیده است و سپس شروع کرده است به "ترسیم" روی
این خط؛ گل، نوشته شده است و سپس نوشتارزدایی شده است؛ اما این دو حرکت به طرزی
مبهم روی هم سوار شده اند و این نمونه ای از پالیمسستِ افراطی است.... و جالب تر از این، دوباره نوشتن به هم می آمیزد
و یکی می شوند. به طوری که پاک کردن همان دوباره نوشتن است.
پالیمسست هم چون دفترچه
جادویی، هر دوی این نقش ها را، یعنی، حفظ یا کنسرو کردن ردپاها، و آمادگی یا نقش
پذیری برای نوشتار جدید،را ایفا می کند. در آثاری چون"هیچ خبری خبر
خوب"نیست که در آن ها از لاک غلط گیری برای پاک کردن متن استفاده شده، بسیاری
از ردپاها یا اثرات حفظ شده است. نوشته ی اصلی تمام و کمال (پشت یک پرده ی سفید)
حفظ شده است. با به کار بردن لاک غلط گیری در عین حال آثار یا ردپاهایی مادی روی سطح نقش پذیر بر جای می ماند. پرده
(لاک غلط گیری) که پاک کردن را انجام می دهد، ردپایی از نوشتار اصلی را در شکل مادی
خود حمل می کند، (ردپایی) که از شکل واژه ها به جا مانده است. پالیمسست، ایده ی
پاک کردن به عنوان یک فرایند لایه بندی را مطرح می کند. بین این لایه ها می تواند رابطه
ای سیال برقرار باشد. متن ها و حذف ها (پاک کردن ها) روی هم سوار می شوند تا متن
ها و حذف های دیگری به وجود آورند، حذف جدید متن پدید می آورد و یک متن جدید سبب
ساز حذف می شود. نمایش یک متن پاک شده عامل تعدیل کننده ای است که مانع می شود از
این که متن پاک شده به کلی محو شود.
دوم: فرایند طراحی
مرحله دسته بندی میشود:
مشاهده یِ وضع موجود ساختمانِ
مورد باز سازی لوحی مناسب برای باز نوشتن بر روی آن!
پاک می کنیم!
برای خلق هر اتفاق تازه ای
نیازمند فضایی با جای خالی مناسب برای خلق می باشیم. در این مرحله؛ از جداره ی خارجی، کلیه عناصر نماسازی (شامل نام شرکت/تمامی
پنجره ها و...) و کلیه جداره های خارجی طبقه همکف و تمامی جداره های محوطه؛ و از عناصر داخلی، باکس پله و آسانسور و کلیه جداره های داخلی و بخش هایی از سقف طبقات (با توجه
به قاب های سازه ای) حذف می شوند. تا در عین حال که یادگاری از طرح پیشین به جا می ماند، فضای کافی برای انجام مراحل بعدی باز شود.
دسترس
همانطور
که در اشکال نشان داده شده است، باکس پله و آسانسور جدید و همچنین دسترسی پیاده و ورودی ساختمان از نو تعریف
می شوند. لازم به ذکر است که
در دسترسی سواره تغییری ایجاد نشده است. باکس پله و آسانسور (با توجه به مقررات
ملی ساختمان و قوانین شهرداری طراحی شده) در فضای محصور بین دو بادبند، یعنی آکس های2و3 و
حد فاصل آکس های B و C قرار می گیرد، تا در عین حال که فضای کمی اشغال می کند، دسترسی مطلوبی برای فضاهای مختلف ایجاد کند. دسترسی سواره (برای افراد عادی و معلولین) توسط یک رمپ(با شیب 8%) در کنار رمپ
سواره قرار می گیرد، و ورودی ساختمان را در فضایی تعریف شده نزدیک به محل آسانسور تعریف می کند.
کارکرد
با توجه به برنامه ریزی
فیزیکی ارائه شده از طرف دبیرخانه مسابقه و همچنین شرایط ساختمان و مسیرهای دسترسی
و عناصر باقی مانده از قبل، نوع ترکیب کاربری ها در فضاهای مختلف ساختمان به این
شکل چیده می شود.
در فضای همکف، گالری
ساختمان در جداره خارجی در کنار گذر اصلی قرار می گیرد تا از فضاهای بیشتری برای
دیدن و دیده شدن برخوردار بوده و ارتباط بیشتری با فضای عمومی،به عنوان یک گالری
عمومی و یا حتی یک فروشگاه داشته باشد.
بالکن کشیده شده در دور تادور
گالری امکان حضور بازدیدکنندگان و سرریز فعالیت نمایشگاه را در فضای نیمه باز مسقف
فراهم می آورد.
همچنین اتاق پذیرایی VIP تبدیل به یک فضای نیمه باز برای پذیرایی شده و
بر روی بام پیش آمدهٔ نمایشگاه قرار می گیرد. در عین حال اتاق VIP کوچکتری در
کنار لابی قرار دارد که امکان پذیرایی از مهمانان در زمستان یا شرایط آب و هوایی
نامساعد را فراهم می کند.
|پوسته نیمه شفاف
(تعریف کالبد و ملاحظات اقلیمی)
در اولین مرحله از فرایند
طراحی بخشی از جداره خارجی بنا حفظ شد. در این مرحله،یک پوسته ی نیمه شفاف (با
توجه به مقررات ملی ساختمان و قوانین شهرداری) بر روی نمای باقی مانده از ساختمان
موجود کشیده می شود، تا (در عین حال که یادگاری از ساختمان پیشین را در خود دارد) شفافیت و تازگیِ
پالیمسستی به ساختمان ببخشد. این پوسته باتوجه به مصالحی که روی آن به کار می رود،
می تواند نقشی در کاهش شدت آفتاب و همچنین تولید برق (توسط نصب صفحات فتوولتائیک)
را داشته باشد. در مورد مصالح به کار رفته برروی این پوسته ی نیمه شفاف، در بخشی
جداگانه توضیح داده خواهد شد.
مصالح نیمه شفاف
مصالح انتخاب شده برای سطوح و احجام مختلف پروژه را می توان
در سه دسته ی شفاف، نیمه شفاف و غیر شفاف دسته بندی کرد. این مصالح با توجه به کاربری
و درصد محرمیت فضاها در سطوح مناسب استفاده شده اند. به طور کلی فضاهای خدماتی و تاسیساتی
با مصالح غیر شفاف، فضاهای کار خصوصی و اتاقهای مذاکره با مصالح شفاف و نیمه شفاف محصور
شده اند.
در گشودگی های ایجاد شده در سقفها، جعبه های معلق نیمه شفافی
قرار گرفته که علاوه بر ارتقای شفافیت و سبُکی فضا، به ایجاد نوعی حریم بین بخشهای
مختلف ساختمان به وجود می آورد. از سطح روی این جعبه های معلق، میتوان به عنوان یک
کانتر برای انجام کارهای اداری فوری استفاده کرد..
پوسته ی نیمه شفاف، ترکیبی از انواع شیشه و مصالح شفاف و غیر
شفافی میباشد که با توجه به مقررات ملی ساختمان در هیچ یک از قسمت های آن سطح شیشه
ای با مساحت بیش از بیست متر مربع وجود ندارد.
با توجه به آفتاب گیر بودن این
پوسته میتوان بر روی آن از صفحات فتوولتاییک نیمه شفاف استفاده کرده و تمام یا بخشی
از برق مصرفی ساختمان را تامین کنیم.