در گوشه ای از صربستان، بنای یک دژ نظامی تاریخی متعلق به قرن شانزدهم از سیصد سال قبل تا کنون در حال تخریب است. با این حال تلاش زیادی برای حفظ آن صورت می گیرد.
یک معمار مرکز حفاظت از آثار فرهنگی می گوید: “اگرچه کوشش بسیاری برای محکم سازی و سرپا نگهداشتن این بنا می کنیم، اما ساختار آن شکننده است. خاک رس و آجرهای بکار رفته در این بنا، سست و رو به زوال است. همچنین کشف کرده ایم که دیوار بعضی قسمت ها فاقد شالوده ریزی است و این خطر بیشتری را متوجه ثبات آن می کند.”
برای جستجوی راه حل، پژوهشگران اروپایی به باستان شناسان و معماران پیوسته اند. آنها می خواهند بدانند چه موادی در داخل دیوارها و زیر آنها به کار رفته است. بررسی و پژوهش انها کمک کرده تا بتوانند به نوعی از مواد پوششی نوآورانه دست یابند که به نظر می رسد بتواند در سازگاری با شرایط محیطی از این آجرهای قدیمی حفاظت کند.
یک مهندس مواد ساختمانی: “در حال حاضر ما سرگرم آزمایش محلولی هستیم که یک مخلوط کاملا طبیعی است. در تهیه آنها هیچ نوع ماده سمی و آلاینده به کار نرفته، حتی می توانم با خیال راحت آنرا بنوشم.” هدف این پژوهش، دست یابی به مواد نوآورانه و متناسب با شرایط زیست محیطی، برای حفاظت از آثار فرهنگی در حال تخریب در برابر آب، برودت هوا، خوردگی و سایر عوامل تخریب گر است.
مهندس هماهنگ کننده این طرح: “ما به دو ماده دست یافته ایم، یکی برای تحکیم ساختار بنا و دیگری برای حفاظت از آن. این مواد، ترکیبی از سیلیکات ها و کربنات ها یعنی هماهنگ با ملات و ساروجی هستند که در ساختمان به کار رفته و فکر می کنیم موادی واقعا سازگار با محیط زیست اند.”
تحقیقات میدانی به دانشمندان کمک می کند تا در مورد اینکه آجرها و ملات آنها در قرون وسطی چگونه ساخته می شدند، ارزیابی دقیقی داشته باشند و بتوانند در کارگاه با تکنیک های مشابه از خاک رس موادی مشابه بسازند.
این تحقیق سپس وارد مرحله سختی می شود. مهندس مصالح ساختمانی: “پس از ساختن نمونه آجرها، آنها را در معرض مواد تخریبی مانند نمک، دی اکسید گوگرد، دی اکسید کربن، عوامل آلاینده میکروبیولوژیک و چرخه ای از سرد و گرم کردن شدید قرار می دهیم.” پس از آزمایش استحکام این مواد در کارگاه، بر روی آنها لایه ای از مواد حفاظت کننده پاشیده می شود و نتیجه با دقت مورد ارزیابی قرار می گیرد. دانشمندان می گویند آزمایش های مقدماتی کاملا قانع کننده است.
مهندس مصالح ساختمانی: “پژوهش های ما نشان می دهد که این ماده حفاظتی با تابش نور فعال می شود و خاصیت خود تمیز کنندگی و ضد میکروبی دارد. به این معنا که آن دسته از مواد آلی را که می تواند سطح آجرها و نمای ساختمان را تخریب کند، از بین می برد. همچنین در زیبایی بنا و موادی که باید حفظ شود تغییری ایجاد نمی کند.” این کارخانه تولید مصالح ساختمانی که گچ و اندود گچ و سیمان در مقیاس صنعتی تولید می کند، یک بخش تحقیقاتی نیز دارد. همچنین از یک سایت تولید آزمایشی و امکان آزمایش مواد نگهدارنده برخوردار است.
مدیر فنی این کارخانه: “این یک محصول بسیار نوآورانه است که می تواند بازار کار ما را گسترش دهد. دارای مواد ساده ای است که به راحتی مخلوط و آماده تولید می شود. وقتی موثر بودن آن ثابت شود، ظرف سه سال به بازار خواهد آمد.” نکته جالب این است که بنا به ارزیابی پژوهشگران، این محصول نه تنها برای حفاظت از بناهای آجری قدیمی، بلکه برای برای حفاظت از هزاران میراث فرهنگی دیگر در اروپا کارآیی دارد.