یک اثر هنری مدرن یا یک شیء هنری ۳۰۰۰ ساله، متعلق به مصر باستان، چه اشتراکاتی باهم دارند؟ دانش و فناوریهای نو چگونه می توانند از رازهای درونی آثارهنری پرده بردارند و به این ترتیب به حفظ گنجینه های مشترک فرهنگی بشر کمک کنند؟
پروژه اروپایی موسوم به “کاریزما” در نظر دارد تا از جدیدترین فناوریها برای مرمت و حفاظت از آثار هنری استفاده کند. آزمایشگاهی سیار بخشی از این طرح پژوهشی است و هدفش این است که این فناوری ها را در دسترس کارشناس ها و مسئولان حفظ آثار در موزه ها قرار دهد.
رِیِس خیمِنِس، مسئول حفاظت از آثار در موزه پیکاسو شهر بارسلون می گوید: “موزه ما آزمایشگاه علمی ندارد بنابر این، هنگامی که می خواهیم کار پژوهشی انجام بدهیم آزمایشگاه را به موزه مان می آوریم؛ با دانشگاه ها یا شرکت های خصوصی قرارداد همکاری می بندیم و با روش های مختلف تجزیه و تحلیل کار می کنیم. اما این بار کار بسیار ویژه ای انجام می دهیم.”
او می افزاید: “این آزمایشگاهِ سیّار به ما امکان می دهد همه بررسی ها با چهار یا پنج روش آنالیز را طی یک هفته تمام کنیم. این سرعت انجام کار برای ما خیلی فایده دارد چون می توانیم دانش خود درباره برخی نقاشی های خاص را طی یک هفته پژوهشِ فشرده، به میزان زیاد افزایش دهیم.”
برونِتو جووانی برونتی، شیمیدان در دانشگاه پروجای ایتالیا و مسئول هماهنگ کننده این پروژه مورد چشم اندازهای این طرح می گوید: “فناوری های جدید و پیشرفته امکان می دهد کیفیت اثر هنری را با دقت بکاویم، ساختارش را بشناسیم و به تکاملِ فرآیندِ خلقِ اثر در ذهنِ هنرمند پی ببریم. همچنین در این باره که چه زمان کار هنری به انجام رسیده است، اطلاعاتی کسب می کنیم. انجام این کارها با دقتی میسر است که پیش از این فکرش را هم نمی کردیم.” اما اغلب این ابزار بسیار بزرگتر از آن هستند که بتوان آنها را جا به جا کرد. در این صورت اثر هنری باید جابجا شود.
دستیابی به برخی از اطلاعات در آزمایشگاههای کوچک ملی ممکن نیست و از این رو محققان باید به همراه اشیای هنری به مراکز ویژه بروند. پژوهشگران ایتالیایی برای تحقیق در مورد سنگ لاجوردی که در ساخت یک شی ء هنری مربوط به مصر باستان به کار رفته است، به مرکز پژوهش های میراث فرهنگی در پاریس، رفته اند. آنها می خواهند الگوهای تجاری قرون گذشته را بهتر بشناسند.
الساندرو ره، فیزیکدان دانشگاه تورینوی ایتالیا می گوید: “ما فیزیکدان هستیم و تخصصمان در زمینه میراث فرهنگی است. با استفاده از این چارچوب پژوهشی به اینجا می آییم و با زمین شناسان و باستان شناسان ملاقات می کنیم. دور یک میز می نشینیم و بحث می کنیم. هر کدام داده هایِ پژوهشهایمان را در زمینه تخصصی خود را بر روی میز می آوریم و سعی می کنیم باهم به سرنخ های تازه برای حل مسائل دست پیدا کنیم. در این مورد خاص می خواهیم بفهمیم این سنگ های لاجورد از کجا آمده اند.”
میزبانان فرانسوی این محققان تلاش می کنند همه چیز برای همکاران اروپایی شان مهیا باشد. کلر پاشکو، متخصص باستانشناسی از مرکز تحقیق و حفظ آثار موزه ها در فرانسه می گوید: “در اینجا میزبان پژوهشگرانی هستیم که به همراه آثار هنری، سفری طولانی داشته اند و هزینه های حمل ونقل و بیمه ی این نوع اشیا گاهی نفسگیر است.
بنابراین ما به عنوان مؤسسه میزبان باید مطمئن باشیم خطایی صورت نمی گیرد. اصلا ممکن نیست که چنین تلاش بزرگی را سازمان داد و در نهایت به دلایل فنی به موفقیت نرسید!” علاوه بر آزمایشگاههای مستقر و سیار، این طرح پژوهشی پایگاه اطلاعاتی نیز فراهم کرده است که اطلاعات ارزشمندی در باره هزارها آثار هنری در گوشه و کنار اروپا در اختیار کارشناسان هنری قرار می دهد.