جووانی
پونتی یکی از معماران مشهور معاصر بود و جالب است که پس از مرگ، شهرت اش
به ویژه در حوزه های دیگر طراحی، مانند طراحی مبلمانی و طراحی بر روی پارچه
و شیشه، بیشتر شد. او در سال 1891 میلادی در میلان به دنیا آمد و معماری
را در دانشگاه پلیتکنیک شهر زادگاهش فراگرفت. او تقریباً در تمام حوزه ها
از طراحی در مقیاسی خرد مانند قاشق و چنگال گرفته تا مبلمان، بلند مرتبه
سازی و طراحی شهری در مقیاس محله ای، خالق آثار هنری بود. جوپونتی ساختمان
های بنام اروپا مانند برج پیرلی در میلان و ویلاهای مشهور در جنوب فرانسه،
ایتالیا، ونزوئلا، هم چنین در سنگاپور و هنگ کنگ طراحی کرده بود. او چندین
کلیسا در ایتالیا طراحی کرده که مهم ترین آنها کلیسای تارانتو در سال 1970
میلادی است.آخرین کار او که اولین اثرش در ایالات متحده محسوب می شود، موزه
هنر مدرن کلرادو در دنور است.جوپونتی در سال 1970 میلادی در میلان درگذشت.
در
سال 1961
میلادی شفیع نمازی بازرگان ثروتمند و فرزند مهدی نمازی(بازرگان و نماینده
مجلس شورای ملی و مجلس سنا) با جوپونتی تماس گرفته تا ویلای در تهران به او
سفارش دهد. نمازی در مشورت با دوست خود محسن فروغی (معمار، فارغ التحصیل
دانشکده هنرهای زیبا پاریس، استاد و رئیس دانشکده هنرهای زیبا دانشگاه
تهران) شنیده بود که اگر خواستار ویلای خاص است باید جوپونتی را به کار
گیرد.
ویلای
نمازی دیواری به طول 70 متر در امتداد خیابان عمار در نیاوران دارد که
مصالح آن از آجر سرامیکی نارنجی رنگ با بافت متخلخل است و نیز یک قسمت سنگی
به عنوان سردر ورودی دارد که سنگ های آن به طرز فرورفته و برجسته چیده شده
اند و سطحی سه بعدی به وجود آورده است. ارتفاع این دیوار در حدود دو متر
است که اجازه می دهد بخشی از طبقه دوم و تمام بام ساختمان از خیابان قابل
رؤیت باشد. این بام که برجسته ترین عنصر معماری ویلا است، مانند یک سقف
معلق است. به نقل از نادر تهرانی(فارغ التحصیل معماری و طراحی شهری دانشگاه
هاروارد، مدرس دانشکده های مختلف معماری ایالت ماساچوست و سرپرست بخش
معماری دانشگاه MIT) که آشنایی کامل با آثار این معمار دارد، جو پونتی این
نوع بام را در هر سه ویلای
مشهورش به
کاربرده است. به نظر می رسد سقف بر فراز خانه شناور است. گویی هیج تماسی
مشهودی بین خانه و سقف وجود ندارد و مانند یک سازه بسیار سبک با خطوط شکسته
که در مجاورت خط با ساختمان قرار گرفته دیده می شود. تهرانی اضافه میکند
در ویلای ونزوئلا، حتی خانه نیز برروی زمین قرار نگرفته و به نظر می رسد.
بر روی آن شناور است. ولی در ویلای نمازی دیوارها به زمین می رسند و پایه
ازاره های سنگی که این جا به صورت زیگزاگ اجرا شده اند، ارتباط مواجی بین
ساختمان و زمین پدید آورده است.
پونتی
میگوید این خانه و حیاط آن را با مفهوم "شادی زندگی" خلق کرده است. پلان
محوطه به خوبی نشان دهنده تلفیق مناسب
ساختمان و باغ است. خانه به گونه ای طراحی شده است که از هر فضای داخلی آن
کنج زیبایی از باغ، قاب گرفته شده و نمایان است. او جزء به جزء مسائلی
محیطی این قطعه زمین را در نیاوران مطالعه کرده است و نهایت استفاده را از
تمامی امکانات محلی برده است، برای مثال از جریان شمالی جنوبی هوا، نور و
به تناسب آن نیاز به سایه، استفاده کرده است. به یقین، نور در تهران با نور
در شمال ایتالیا متفاوت است. بسیاری از طرح های اولیه این ویلا نشانگر این
هستند که او تا چه حد نسبت به تمامی این موارد محیط زیستی دقت کرده است.
از
نظر جو پونتی ورودی یک ساختمان مهمترین عنصر آن است؛ او می نویسد: " ورودی
باید همیشه رمزآمیز باشد"،
ولی در ویلای نمازی ورودی نمادی از حسی برگیرندگی و لایه های بی نهایت خانه
است: به محض ورود، کل اتاق نشیمن و در پشت آن زیباترین قسمت حیاط مشاهده
می شود. ورود به فضایی استثنایی احساسی می شود، ولی رمزآمیز بودن آن چندان
حسی نمی شود. عناصر
معماری ویلا که به نظر من مستحق توجه ویژه هستند عبارتند از:
سقف ورودی سواره، طرحی است که پونتی در اکثر ویلاهایش به کار برده و همانند امضای اوست.
اتاق نشیمن، سقفی با ارتفاع دو برار و پلکانی سبک دارد که بسیار مدرن است و هر پله از سنگی با رنگ متفاوت ساخته شده است.
پاسیوی بزرگ که فضای سبز باغ را به داخل کشانده است. پنجره سرویس های بهداشتی و راهروها به این پاسیو باز می شوند،
پنجره ها مانند کلیسای رنشان اثر لوکوپوزیه یا موزه ویتنی اثر مارسال بروئر بسیار کوبیستی هستند و دیوارهای
پاسیو با طرح
های سرامیکی
هنرمند معروف ایتالیایی فائوستو ملوتی تزئین شده که آثارش به شدت مدرن هستند.
دیوارها،
سقف ها و کف های بالکن با سرامیک های به شکل نیم تخم مرغی تزئین شده اند
که بیشتر مانند سنگریزه هایی در سه رنگ سیاه، سفید و سرمه ای به نظر می
رسند.
چهارستونی که سقف معلق ساختمان را نگه داشته اند، شکل کوچک شده برچ پیرلی در میلان هستند.
تمام
عناصر این خانه توسط جوپونتی طراحی شده اند، سه شومینه، مبلمان، پارچه
پرده ها، دستگیره ها و همچنین مجسمه های حیاط و داخل استخر.
بدون
شک این خانه توسط زبده ترین صنعتگران ایرانی وقت ساخته شده است.در دهه 60
در ایران بیش تر معماران تحت تاثیر سبک بین المللی بودند و تقلید از
معماران خارجی همانند ریچارد نوترا در ویلاهای مسکونی تهران باب بود ولی
ویلانمازی یک استثنا است.
ویلا
نمازی از این جهت حائز اهمیت است که به همراه ساختمانی در بغداد) ساختمان
شورای برنامه ریزی و توسعه عراق (تنها آثار جوپونتی در خاورمیانه است. اثر
جوپونتی در بغداد در طول جنگ سال 2003 آسیب فراوان دید که
اکنون توسط یونسکو در حال مرمت است و مرمت این بنا توسط یونسکو نشان از
اهمیت کارهای این معمار در جهان
از منظر سازمان علمی، فرهنگی و تربیتی ملل متحدد (یونسکو) دارد.