اِنزو ماری، طراح ایتالیایی در روز
دوشنبه 19 اکتبر در سن 88 سالگی در میلان درگذشت. ماری، یک طراح، هنرمند، منتقد و
نظریه پرداز، الهام بخش و مرجعِ چندین نسل از طراحان و کارآفرینان طراحی بوده است،
به طوری که ایده های رادیکال وی، به شکل گیری طراحی معاصر کمک کرده اند و امروزه نیز
تأثیر خود را دارند.
ماری در سال 1932 در سرانو، در منطقه پیمونت
ایتالیا متولد شد و در سال 1947 به میلان رفت و به مشاغل مختلفی مشغول به کار بود
تا در سال 1952 در آکادمی دی بل آرت دی دی بررا ثبت نام کرد. وی در آنجا مشغول
به تحصیل هنر و ادبیات شد در حالی که علاقه خاصی به روانشناسی، برنامه ریزی
ساختارهای ادراکی و روش های طراحی داشت.
در اواخر دهه 1950 او با کارآفرینی به
نام برونو دانِزه آشنا شد که به همراه همسرس ژاکلین ودوز، بِرندِ تجاری معروف خود را
به عنوان "پروژه بلند مدت برای ورود هنر به زندگی روزمره" و تغییر چهره طراحی صنعتی راه اندازی کردند و
این اتفاق به شکل گیری حرفه ی ماری به عنوان یک طراحِ حرفه ای کمک کرد.
ماری در کنار دانِزه ، یکی از
شناخته شده ترین و دوست داشتنی ترین آثار خود را ساخت که یک پازل چوبی با اشکال
حیوانی بود. ماری از یک قطعه چوب بلوط، 16 حیوان را از طریق یک برش مداوم طراحی
کرد، اثری که از تحقیقات او در مورد اسباب بازی های کودکانِ اسکاندیناوی و فرزندانِ
خود الهام گرفته بود. هر حیوان به شکل قطعه ای از خود طراحی شده بود، به طوری که
کاملاً در غالبِ یک پازل مینیمالیستی می نشست و تمرینی برای خلاقیت شکلی بود.
ماری در طول 60 سال فعالیت خود، بیش از
1500 طرح و ترسیم برای شرکتهایی مانند دانِزه، دریاد، آرتْمیده، زانوتا و مَگیس
ساخت و همچنین کتابهایی با ایناودی و بُلاتی بُرینْ قیِری نوشت و و آثاری تخیلی برای کودکان ساخت که اکنون توسط کُراینی، ناشر ایتالیایی
ویرایش می شود.
هنگامی که ماری اولین بازی کودکان خود
را ساخت که یک پازلِ باغ وحش چوبی بود که در سال 1956 طراحی شد، از تمامِ پیشرفت
های فعلی در طراحیِ آثارِ کودکان، جلوتر بود. جای تعجب نیست که او دائماً به
روانشناسی کودک علاقه مند بود. تمایل طبیعی کودکان به درک تصاویر واضح و اشکال
ابتدایی و پیام ساده ای که سبک ماری را از بقیه متمایز می کند، حرفه ی وی را که
طبیعی سازیِ فرم های صنعتی است، آشکار می سازد.
برخی از شناخته شده ترین آثار وی شامل
سینی پوتْرِلا برای کمپانی
دانزه است که بصورت شهودی از یک میله ی صنعتیِ آی
شکلِ خمیده ساخته شده است، یک فرم کهن الگو که ماری در آن یک پتانسیل بیانگری دید.
اثر نمادین دیگری که او برای دانزه در سال 1966 طراحی کرد، تقویم دائمی تیمور است که ابزاری است گرافیکی
و نمایانگر رویکرد عملی او در خلق آثار است. این طراحی که از علائم راه آهن الهام
گرفته بود و برای عملکردی بلندْمدت ساخته شده بود، متشکل از کارت های پلاستیکی بود
که به یک محوری مرکزی نصب شده بودند. ماکس بیل، معمار سوئیسی می گوید که ماری
خلاقانه فکر می کند و منطقی می سازد و این توصیفی مناسب از دوگانگی منطق و خلاقیت در
کارِ اوست.
اگرچه شاید ماری بیشتر به خاطر طراحی
هایش به طور شهودی شناخته می شود، اما این ایده های او هستند که وی را به یکی از
رادیکال ترین و انقلابی ترین متفکران نسل خود تبدیل می کند. چیزی که وی از انعکاس
آن در آثارش مطمعن بود، نگاه سیاسی به دور از کمونیسم وی است. او طراحی را آرمانشهری
دموکراتیک می داند و طرح را مسئولیت طراح، نسبت به جامعه اش می داند. وی با نگاهی
که پروژه هایش به سناریو های آینده نگرانه دارند، مدعی آن بود که هدفش خلقِ جهانی
بهتر است.
اندیشه های سیاسی وی در تعریفی که از
"طراحی خوب" می دانست، منعکس می شدند که وی آن ها را پایدار، در دسترس،
عملکردی، خوش ساخت، طنین اندازِ حسی، ماندگار، سودمندِ اجتماعی، زیبا، اقتصادی و
مقرون به صرفه توصیف کرد.
اصطلاحاتی چون "عمل گرایی" و
"اخلاقی بودن" که بسیار مورد بحث قرار گرفته اند، به شدت در کار ماری
وجود دارد به طوری که آنها را به علایقِ گسترده ی تجربی خود پیوند می دهد. آثار او
هرچند بی شمار و موفق، همواره به تجسم این مفاهیم معطوف اند. ماری بیش ازتولیدِ
محصول، خودِ "طراحی" را تولید می کند. فرایند علمی آثار او که در
مطالعات زبان بصری، پایه گذاری شده و مورد تأیید است، برای طراحی اشیایی مورد
استفاده قرار می گیرد که بر معنا تمرکز دارند و نه اثری که می گذارند. آنها فاقد نئولوژیسم و محرکهای تبلیغاتی
تهاجمی اند، این به این معناست که آثارش فاقد پرخاشگری معمولِ مُدِ زودگذرِ مصرف
کننده هاست.