سن پترزبورگ یا لنینگراد کنونی، مهمترین نمونه کاربرد اصول
طراحی دوره رنسانس در طراحی یک شهر کاملا جدید میباشد. به خلاف موقعیت اکثر طراحان
دوره رنسانس، که یا می بایستی مناطقی جدید به هستههای قدیمی شهرها بیفزایند و یا
پروژه خود را در دل فضاهای موجود شهری اجرا نمایند، طراحان سن پترزبورگ از دو
امتیاز عمده برخوردار بودند. نخست وجود زمینی بکر که در آن تنها عوارض زمین عامل
تعیین کننده طراحی محسوب میشد و دوم آن که در زمان پایه گذاری سن پترزبورگ در سال
1712، اروپا تقریباً به مدت سه قرن، طراحی شهری به سبک رنساس را تجربه کرده بود.
طی قرن هفدهم، روسیه به کشوری پهناور و یکپارچه بدل شد. با
این همه این کشور هیچ گونه دسترسی به آب های آزاد جهان نداشت. دریای سیاه تحت
کنترل ترک ها بود و دریای بالتیک نیز پس از فتح سرزمینهای اطراف خلیج فنلاند در اختیار
سوئدی ها بود. پطر کبیر که برای بازگشایی راه دریای بالتیک اهمیت استراتژیک قایل
بود، طی جنگ پیروزمندانه شمال (21-1700) موفق به بازگشایی این آبراه گردید. به
منظور تحکیم موقعیت این آبراه از ماه می سال 1703 کار احداث قلعه پاول و پطر در
جزیره زایاکی در عریضترین قسمت مصب رودخانه نوا آغاز شد. در سال 1712، این قلعه و
پایگاه دریایی وابسته به آن، سن پترزبورگ، با مسکو پایتخت روسیه برابری می نمود.
استحکامات موقت اولیه قلعه در سال های 41-1706 به حصار آجری
مستحکمی بدل گردید. در سال 1712 کار احداث کاتدرال پطروپاول، به عنوان نخستین بنا،
از یک سری ابنیه تاریخی در داخل قلعه آغاز گردید. در آن سوی نوا نیز کارخانه کشتی
سازی ادمیرالتی در سال 1703 تاسیس شد و در سال 1705 حصاری مستحکم پیرامون آن احداث
گردید. این کارخانه دارای 10 خط تولید سرپوشیده و تعدادی انبار و کارگاه فرعی بود تا سال 1840 مشغول به فعالیت بود. (ساختمان
کنونی ادمیرالتی با 1340 فوت طول در سال های 23-1806 ساخته شده است.) قدرت فزاینده
نیروی دریایی روسیه پیشروی استحکامات دفاعی این کشور، سبب گردید که به تدریج سن
پترزبورگ از موقعیت صلح آمیزتری برخوردار گردد. بدین ترتیب پطر کبیر درسال 1704،
در آن سوی رودخانه نوا در مقابل قلعه پاول و پطر، باغ تابستانی خود را بنا نمود،
بدین امید که از باغ پادشاه فرانساه در ورسای نیز پیشی گیرد. کاخ تابستانی نیز در
سالهای 1710 تا 1714 بنا شد و پس از آن در سالهای 62-1754 با بازسازی قلعهای
کوچک و قدیمی کاخ زمستانی که اکنون به موزه آرمیتاژ معروف است، احداث گردید.
مهم ترین عنصر طرح سن پترزبور در قرن های هیجده و نوزده،
تلاقی سه خیابان اصلی شهر در مقابل برج آدمیرالتی بود. این طرح ترکیبی از خیابان های
شطرنجی و مورب هم چون شهر ورسای در مجاورت آدمیرالتی بوجود آورده بود. و مقدمه ای
بر استفاده کلی از این روش در طرح لانفان برای واشنگتن دی سی محسوب میشد. شرقیترین خیابان این مجموعه، جاده
ای قدیمی بود که در حال حاضر به عنوان خیابان اصلی شهر، نوسکی پراسپکت مرکز شهر را
به ایستگاه راه آهن مسکو متصل میکند. کار احداث دو خیابان دیگر در سال 1800 به
پایان رسید.
ادموند بیکن نقشه میدان کاخ که در مقابل کاخ زمستانی احداث
شده را طراحی بزرگ توصیف میکند که در آن موقعیت موجود پذیرفته شده و اشکالات آن
به بهترین نحوی برطرف شده است. تا آغاز قرن نوزدهم فضای مجاور کاخ در بخش جنوبی آن
شکلی ناموزون داشت. ضلع غربی میدان به سوی آدمیرالتی باز بود. در مقابل کاخ نیز
ساختمانهای بی اهمیتی وجود داشت که محیطی ذوزنقهای شکل بوجود آورده بودند. بعضی
از این ساختمانها به موازات نوسکی پراسپکت ساخته شده بودند و بعضی تقریباً بر آن
عمود بودند. به همین دلیل تصمیم بر آن شد که به بناهای رو به میدان ترتیبی داده
شود که به عنوان زمینه برای کاخ مناسب باشند، بدین منظور املاک جنوب و شرق میدان
خریداری گردید و در ماه مارس 1819 راسی مسئول شد تا آن ها را به یک ساختمان
موسوم به ستاد فرماندهی تبدیل کند.
این کار در سال 1829 به اتمام رسید و نمای جدید با طولی
حدود 640 یارد، به شکلی که با خطوط تیرهتر در نقشه دیده میشود درآمد. ورودی جدید
میدان نیز یک طاق نصرت باشکوه بود که در طول محور اصلی کاخ بنا گردید و با طرحی
مبتکرانه این بخش به ضلع کاملاً بسته جنوب غربی و ضلع جدید جنوب شرقی متصل گردید.
ساختمانهای جدیدی نیز در سالهای 8448-1840 در ضلع شرقی میدان قائم بر کاخ بنا
شدند که ضلع شرقی میدان را بسته و طرح را تکمیل مینمودند. همچنین در سال 1832
ستون پیروزی بهطول ½ 155 فوت و به وزن 600 تن در وسط میدان برپا گردید. بدین
ترتیب طرح میدان کاخ سن پترزبورگ که با توجه به فرم وجود شهر شکل گرفته با طرح
میکل آنژ برای پیاتزای کاپیتولین که دو ساختمان قرون وسطایی آن فرم شهری دوره
رنسانس را تعیین نمودند قابل قیاس است.