کتاب عصر سرمایه داری نظارتی نوشته شاشونا زوبُف که
عنوان دومش "نبرد برای یک آینده انسانی در مرزهای جدید قدرت" است چالش
هایی را بررسی می کنند که از جانب دیجیتالی شدن پیش روی بشریت قرار دارند. این
کتاب به نوعی نخستین بررسی دقیق فرم غیرقابل پیش بینی ای از قدرت است که ان را می
توان سرمایه داری نظارتی surveillance capitalism خواند. نویسنده نخست به خوانش پیش قراولانی همچون توماس ادیسون و هنری
فورد از حیات اخلاقی تمدن صنعتی می نشیند، او یاداوری می کند هم ادیسون و هم فورد
به خوبی می دانستند، خطر خفته در امید بی پایان به تمدن صنعتی جدید ان است که
اکثریت را در تنگنا قرار دهد و رفاه و مالکیت را برای اقلیت به همراه اورد. پس از تبیین دوگانگی عمیق متجسد در امید اخلاقی تمدن صنعتی، کتاب یاداور می شود که
تکنولوژی دیجیتال نیز شهروندان را به دو گروه تماشاکنندگان و تماشاشوندگان تبدیل
می کند، از این روست که کتاب را می توان جست و جویی دانست برای یافت ردِ کنش شرکت
های قدرتمندی که رفتار ما را پیش بینی و کنترل می کنند.
رویکرد عمیق و بسیط میانْ رشته ای زوبُف، او را قادر می سازد تا به وضوح به معنای
فنی، تجاری، سیاسی و اجتماعی تغییراتی که شاهدشان هستیم نزدیک شود. به باور او ما
در نقطه بحرانیِ همْ رسش قدرت وسیعِ غول های بزرگ هایْ تِک و حکومت، منطق پنهانی
اقتصادی حامی سرمایه داری نظارتی و بزرگنمایی تفوق ماشین کنترلی هستیم که تلاشش را
بر شکل دادن و کنترل حیات بشری متمرکز ساخته. پرسش اساسی کتاب این است: ایا روش
های نوین و غیراخلاقیِ مهندسی اجتماعی و اصلاح رفتاری خودمختاری فردی و حقوق
دمکراتیک انسان را تهید می کند و فرم های نوین سرحدی ای از نابرابری اجتماعی را
پیش روی ما قرار می دهد؟ کتاب همچنین ما را در شکی عمیق به یکی از وعده های عصر
جدید فرو می برد: ایا خواست و اراده تحقق عصر دیجیتال یکی از خواست های منتهی به
توانمند سازی فردی و دمکراتیزاسیون خواهد بود.
کتاب نه روایت درهم تافته ای از خطر و زوال در عصر دیجیتال است و نه تلاش برای
تبدیل کردن این موضوع به یک روایت افسانه ای، در عوض بررسی عمیقا استدلالی و
تاثیرگذاری است از رقابت هایی که فصول بعدی سرمایه داری را رقم می زنند و به تمدنی
اطلاعاتی پیش روی جامعه جهانی تبیینی نو می دهند. مسئله جدی کتاب در شرایطی که به
گمان نویسنده اش:"دمکراسی به خوابی عمیق فرو رفته است و سرمایه داران مجهز به
ابزارهای نظارتی تجمیع غیرقابل پیش بینی از دانش و قدرت را نزد خودشان متراکم
ساخته اند" این است که ایا ما سرامدان و اربابان اطلاعات و ماشین هاییم یا
بردگانش.