کتاب “جامعه شناسی جهانی شدن” اثر ساسکیا ساسن، ترجمه مسعود کرباسیان توسط نشر چشمه منتشر شده است. این کتاب بیش از هرچیز تشریح می کند که شهرهای جهانی، چگونه شکل گرفته اند و ویژگی ها و وجه تمایز آن ها با جهان شهرها چیست.
مسعود کرباسیان، این کتاب را مجموعه خلاصه شده بررسی ها و مطالعات ساسکیا ساسن جامعه شناس و نظریه پرداز معاصر در زمینه های جهانی شدن و تحرک نیروی کار و سرمایه معرفی کرده، می نویسد:” ساسن در این کتاب جهانی شدن را همانند موجود زنده ای می انگارد که هر روز به چابکی و نیرویش افزوده می شود. او معتقد است برای درک این تغییرات می باید تمام جوانب آن بررسی گردد و نمودهای گوناگون حضورش شناخته شود...ساسن می کوشد این نمودها را از منظرهای مختلفی مورد واکاوی قرار دهد به عنوان یک محقق از پیش داوری بپرهیزد و ابعاد مختلف موضوع را با بی طرفی بیان نماید.../ص8”
مولف در پیشگفتار “جامعه شناسی جهانی شدن” در باب اصطلاح جهانی شدن می نویسد: “ از دید من این اصطلاح دو مجموعه متمایز پویایی ها را در بر می گیرد؛ یکی از آنها به تشکیل نهادها و فرآیندهایی مربوط است که آشکارا جهانی هستند مانند سازمان جهانی تجارت، بازارهای مالی جهانی، گرایش های جهان وطنی نوین و دادگاه های جنایات جنگی.کنش ها و گونه های سازمانی که این پویایی ها از طریق آنها عمل می کند ماهیتی را می سازند که معمولا جهانی شدن پنداشته می شود/ص13”.
همچنین رویکرد خود را در این تحقیق، حائز چند پیامد مفهومی و روش شناختی دانسته ذیل این مطلب رویکرد خویش را پاسخی به نیاز بررسی دقیق فرآیندها و تشکیلات ملی و فروملی و باز تعریف آنها به منزله نمونه های بارز پدیده های جهانی معرفی می کند، نیز آنکه هدف از تحقیقات این کتاب را شرح منابع علمی سودمند برای مطالعه مبانی جامعه شناسی جهانی شدن عنوان می نماید. وی در فصل دوم، عناصر جامعه شناسی جهانی شدن را مکان (place) و مقیاس (scale) بر می شمرد و در شرح مبسوط آن می آورد: “پدیده های جهانی معمولا به صورت مفاهیمی تعریف می شوند که از مکان فراترند یا آن را خنثی می کنند و همانگونه که از نامشان پیداست در مقیاسی جهانی قرار دارند./ص17”
او در این فصل در چهار بخش به شناسایی نیروهای حیاتی مورد نیاز برای درک جامعه شناختی جهانی شدن متمرکز شده است؛ در بخش نخست مفهوم سلسله مراتب مقیاسی بی ثباتی کنونی آن مورد مداقه قرار می گیرد، در بخش دوم به بررسی معنای صفت “فروملی” در دنیای جهانی و کم و بیش دیجیتال می پردازد، در بخش سوم با پیشبرد رویکرد یادشده، راه برون رفت ماهیت های فرو ملی را از سلسله مراتب های سازمان یافته و در بخش چهارم بررسی پیامدهایی که شیوه شکل گیری جهان را در درون و از طریق پدیده های ملی و فرو ملی محل بحث قرار گرفته اند. پس از تعریف و بررسی این مفاهیم ساسن به سراغ “رویارویی دولت با شبکه های جهانی و اقتصاد جهانی” رفته و در فصلی با همین عنوان می آورد: “...دولت در رویارویی با جهانی شدن خود را با تغییرات سازگار می کند و حتی اگر لازم باشد به دگردیسی تن می دهد و از این راه، بقای خود را به مثابه بازیگر اصلی عرصه اقتصاد تضمین می کند.ص43”،
این بخش در سر فصل هایی چون “شیوه مطالعه دولت در یک بافتار جهانی”، “ریشه های نهادی و محلی جهانی شدن”، “شبکه های جهانی و عملکردهای فرماندهی مرکزی”، “ظرفیت های نظارتی دولت”، “دولت های ملی در اقتصاد جهانی: مشارکت ملی زدایی شده”، “شبکه های دیجیتال، اختیارات دولت و سیاست”، “اینترنت و نظارت دولت”، “تشخیص فضای دیجیتال خصوصی و دسترسی عمومی” به صورت تحلیلی بررسی شده است.
در فصول چهارم و پنجم این بررسی بر دو حوزه “شهر جهانی:بازیابی مکان و عملکردهای اجتماعی”، “شکل گیری مهاجرت های بین المللی” صورت گرفته است که در خاتمه فصل چهارم شهرها به صورت مبدل به فضاهای راهبردی وقوع مجموعه ای از کشمکش ها و تضادها تصویر شده، مولف می نویسد: “مرکزیت مکان در بافتار فرایندهای جهانی به پیدایش یک گشایش فراملی سیاسی و اقتصادی و در نتیجه، ایجاد حقوق گوناگونی که چشمگیرترین شان حق برخورداری از مکان است می انجامد و سرانجام به پیدایش انواع تازه شهروندی و تنوع کنش های شهروندی منجر می شود. شهر جهانی به مثابه عرصه ای برای طرح مطالبات جدید از سوی سرمایه جهانی، کاربران نوین شهرها و بخش های محروم جامعه شهری که معمولا در شهرهای بزرگ، حضور بین المللی یکسانی با کاربران نوین شهرها دارند ظهور کرده است./ص106”
ساسن در فصل ششم به طبقه های نوظهور جهانی می پردازد و معنای طبقه اجتماعی را در تعاریف جامعه شناختی بازگو میکند؛ از این رهگذر رابطه این طبقه ها با قلمرو ملی و رابطه طبقه های نوین جهانی با ساختارهای طبقاتی داخل و ساختارهای طبقاتی داخلی و طبقه های جهانی بررسی شده است.
در فصل پایانی این کتاب “برنامه های پژوهشی و تشکیلات نوظهور جهانی” در چند سرفصل اعم از “از مرزهای ملی تا مرزبندی های ریشه دار”، “فروکاهش مرز”، “نظام های مرزی دولت محور: یافتن مرز”، “ یافتن جایگاهی در شبکه جهانی مرزها”، “بیرون آوردن مرز از قالب ملی آن”، “خرده اقتصاد شبکه ای”، “ تلاقی میان فضای واقعی و دیجیتال”، “تغییر معانی بافتار”، “جغرافیای فضاهای دیجیتال جهانی”، “همپوشانی های پدیده های اجتماعی و پدیده های دیجیتال”، “فرهنگ ها و کنش های واسطه”، “مقیاس بندی: قابلیت های ساختاری و تبدیلی فناوری های دیجیتال” مورد واشکافی و تدقیق قرار گرفته است.
این فصل همچنین، دربردارنده مطالبی است که شاید جدیدترین مطالب و تحلیل های این کتاب باشد. گفتنی است این کتاب آن دسته از مفاهیم جهانی شدن را در بر می گیرد که فقط بر وابستگی متقابل فزاینده و نهادهایی که آشکارا جهانی هستند متمرکز است اما گاه از آن ها هم فراتر می رود.