پداگوژی انتقادی یک رویکرد اموزشگری teaching approach است ملهم از نظریه انتقادی و دیگر گرایش های فلسفی رادیکال، رویکردی که تلاش می کند دانشجویان مناسبات فائق مستقر را به چالش کشیده و به پرسش گیرند و باورها و کنش هایی که در قالب رابطه با قدرت به صورت مستقر در امده اند را تضعیف کنند. . . به بیان دیگر پداگوژی انتقادی تئوری و کنشی است که تحت شمول ان دانشجویان می اموزند چگونه به نوعی از اگاهی انتقادی دست یابند. پداگوژی معطوف به ازادی liberatory pedagogy پداگوژی ایست با محوریت آزادی که بر مدار شاکله هایی همچون تغییر اجتماعی و دگردیسی از طریق اموزش مبتنی بر اگاهی مقرر می شود، آگاهی ای ایستاده برابرِ و مقاوم علیه نیروهای سرکوب . . . در فهم پداگوژی انتقادی می توان به پنج عنصر برسازنده اشاره کرد: 1- عدالت ترمیمی پداگوژی معطوف به عدالت ترمیمی بیش و پیش از هر چیز بر چشم اندازهایی موکد می شود که تحت شمول ان ها انسان ها با یکدیگر در تماس قرار می گیرند و قدرت جماعتی که شکل می گیرد به میزان خوشْ زیستی و بهروزی ادم های ان جماعت بستگی دارد. در نتیجه تمرکز و تاکید اولیه کلاس درس در گرو شاکله های ترمیمی ایست که نیازهای افراد ان جماعت را هدف قرار می دهد. در این میان انچه اهمیت دارد انکه مدرسان بایستی تمرکزشان را بر درک نیازهای دانش اموزان و تولید یک محیط اموزشی بهره ورانه موکد سازند؛ نیازهای آموزشگران اولین و اساسی ترین دل مشغولی محیط کلاس است. 2- پداگوژی متعهدانهْ درگیرانهپداگوژیِ متعهدانه کلاس درس را به جایی تبدیل می کند که در ان یکپارچگی ارج نهاده می شود و دانش اموزان می توانند صادق و حتی، به شیوه ای رادیکال، باز و ازاد باشند. ان ها می توانند از ترس هایشان بگویند و از منع هایشان برای فکر کردن، ان ها می توانند با صدای رسا سخن بگویند و به صورتی تمام و کمال لحظه هایی را پاس دارند که تحت شمول ان تلنگری می خورند و درونشان بارقه ای روشن می شود و اموزش جمعی حادث می گردد. هر زمانی که اموزش اصیل محقق می شود، شرایط برای خودْشکوفایی فراهم می اید، حتی اگر انچه بدان دست می یابیم جزیی از اهداف از پیش تعیین شده فرایند اموزشی مان نباشد. پداگوژیِ متعهدانه اهمیت تفکر مستقل را دوچندان می کند و هر دانشجو می تواند صدای خودش را پیدا کند، این بازشناسی معمولا مقوم دانشجویان است. این وضعیت مخصوصا از ان رو برای دانشجویان مهم است که ان ها می فهمند فقط مستحق این ازادی نیستند، بلکه بدان ها یاداور می شود ان ها می توانند هر ارزشی که در ان مقطع بدان باور دارند را بی منعی ساختاری و فردی و روانی به اشتراک گذارند. 3- مطالعات قومی مطالعات قومی یک شاخه مطالعاتی میان رشته ایست که بر مطالعه نژاد و قومیت متمرکز است؛ دانشجویان در این بستر بر رشته ها و گستره های بی نهایت متنوعی از تفکر موکد می شوند که به واسطه ی ان ها به فهم تجربیات تاریخی، فکری و اجتماعیْ فرهنگی ای نایل می ایند که هر کدامشان عناصر برسازنده ی نژاد، جنسیت و هویت های فرهنگی را تشکیل می دهند، دانشجویان همچنین ریشه ها و امتدادهای معاصر نژاد و نژادپرستی را به پرسش می گیرند و به کاوش بر پژوهش ها و کنش هایی می نشینند که می تواند بر فهم عملکرد عدالت اجتماعی برای همه گان تاثیرگذار باشد. 4- پادْفضاهاهمانگونه که رنگین پوستان به مبارزه علیه تفوق سفیدپوستان ادامه می دهند، به تولید فضاهایی نایل می ایند که اگاهی شان نسبت به معرفت شناسی منحصربه فردشان را مقرر می دارد؛ این فضاها را "پادْفضا" می نامیم.پادفضاها:ـ خوشْ زیستیِ روانی مشارکت کنندگان را به واسطه ی شناسایی تجربیات سرکوبگرانه مشترک ارتقا می دهد. ـ دسترسی بهتر به استراتژی های موفقیت و بقا را به واسطه ی توانمندسازی هر فرد برای فائق امدن بر موانعی که سر راهش می بیند فراهم می اورند.ـ به مثابه فضاهایی عمل می کنند که فراتر از دستْ اندازی های طبقه ی سفیدِ فائق قرار دارند.ـ مشارکت کنندگان در فعالیت و کنش اعتراضی را به تسخیر زمان و فضا به واسطه ی روایتْ گری ترغیب می کنند.ـ بازنمایی های منفی از هویت های اقلیتی را به چالش می گیرند 5- پراکسیس پراکسیس در فهم فریری اش هم بر کنش و هم بر تامل تاکید دارد، پی ایند این فهم، زمانی که دانش و تامل به واسطه کنش تعقیب نشود، به پدیده ای بی ارزش بدل می شود و البته در سطح نوعی از بیهوده گویی توقف می کند. عکس این گزاره هم صادق است، زمانی که کنش از دانش و تامل برنخیزد به نوعی از کنشگرایی یکنواخت و یکْ شکل و یونیفورم پوش تقلیل می یابد و می تواند به نوعی از فاشیسم یا بنیادگرایی یا ارتجاع گرایی منتهی شود.پراکسیس حقیقی، فرایندی چرخه ایست که کنش دوسویه ی مداومی را به وجود می اورد، تعاملی میان کنش و تامل و به موازات به دانشجویان اجازه می دهد همزمان با یادگیری و بازْاموزیِ مباحث عینی و مادی، دانش خودشان را نیز بسط دهند. به زبان دیگر، پراکسیس فضایی فراهم می اورد تا شما ذهنتان را تغییر دهید.یادداشت دیگر مرتبط با پداگوژی انتقادی را می توانید اینجا و در این ادرس مطالعه فرمایید. کتاب مهم و تاثیر گذار پائولو فریره با عنوان "تعلیم و تربیت ستمدیدگان" را هم می توانید اینجا و در این ادرس دانلود نموده و مطالعه فرمایید.