وصف دور از انتظار و احساس خوشی ای که اغلب در هنگام ورود به ان به وجود می اید – ادراک غیر عادی – یک میدان تالار گونه مجلل و با شکوه، یک صحنه نمایش منحصر به فرد که بیشتر ، به صورت فضای درونی تجربه می شود.
به علت خصوصیات شکل چهارگوشش با مدور کردن ضلع شمالی آن می توان میدان ناوونا را نمونه بارز “بازار خیابانی” به شمار اورد. نه خیابان باریک به میدان منتهی می شود، بدون انکه تاثیرگذاری کلی ناشی از محصور بودن ان را از بین ببرد. میدان چهار گوشی، که ۸۶ سال بعد از میلاد، از ورزشگاه ساخته شده توسط دومیتیان به وجود امد. این میدان به صورت ارنا، سیرک اگونالیس، آمفی تئاتر، میدان برگزاری مسابقات ورزشی و بعد از ان بازار عمومی و میدان ویژه برگزاری جشن ها عمل کرده است و در سال ۱۶۴۵، تغییر شکل میدان آغاز شد.
این میدان ارزشمند و اصیل، به صحنه نمایش جشن های شهر رم در دوره باروک تبدیل شد. در ان دوران زندگی و گردش در انجا رایج بود.روند اموزش اجتماعی بسیار سریعی انجام گرفت، میدان به مکانی ارمانی و دلپذیر برای سکونت و گردش رومی ها تبدیل شد.
امروزه میدان ناوونا، دلپذیرترین و زیباترین میدان رم است؛ جایی که هر ساله در شب پنجم ژانویه، موجودات افسانه ای جنب و جوش جشن بفانا را تجدید می کنند. زندگی دو هزار ساله رم در اینجا، در داخل میدان پر از خوشی و شادمانی بود و حتی امروز هم پر از شادی و زیباترین محل برای ملاقات هنرمندان، روزنامه نگاران، سیاستمداران، مادرانی که فرزندشان را به گردش می برند و تعداد زیادی از جهانگردان است.
در شب های تابستان، هنگامی که هوا در فضای باز، اما نه در درون فضای منازل و قصرها، رو به خنکی می نهد، از میدان به عنوان فضای مسکونی و محل گذران اوقات فراغت استفاده می شود. میدان ناوونا با تعداد زیادی قهوه خانه و رستوران هنوز هم با فعالیتهای گوناگونش میدان محبوبی برای رمی هاست، و هنوز هم ویژگی جشن های مردمی گذشته اش را حتی با حضور دوره گردان، هنرمندان حرفه ای، نقاشان، اکروبات بازان و تردستان حفظ کرده است. ویژگی جذب کننده مجموعه میدان ناوونا در یکپارچگی هماهنگ ان، در تغییر چشم اندازهایش و تناسب سطح میدان، با تک ستون های مرتفع و با سه ابنما در محور میدان است.موضع منطقی شمال- جنوب ورزشگاه بیضی شکل دوران باستان، یک عامل نظم دهی هوشیارانه در شبکه معابر زاویه دار و توسعه یافته است.
ویژگیهای توپوگرافی، هندسی و تاریخی میدان
این قدیمی ترین میدان محصور شده رم است. میدان ناوونا نام و شکل دراز و طولانی خود را از سیرم اجونالیس دوره باستان – ورزشگاهی که توسط دومیتیان ساخته شد- گرفته است. در روی ساختارهای تخریب شده ایوان و راهروهای سابق ان، خانه ای مسکونی احداث شد. البته میدان مسابقه همیشه باز و ازاد باقی ماند. با وجود افزایش تراکم مجموعه مسکونی، شکل میدان خود را کامل و به وضوح نشان می دهد و برای برگزاری دوره مسابقات قهرمانی و بازارها مورد استفاده قرار می گیرد.
با احداث میدان پامفیلی و کلیسای سانتا نیزه مربوط به دوره باروک در اواسط قرن هفدهم، میدان شکل امروزی خود را که ساختار ان به دوره باستان باز می گردد، به دست اورد؛ میدانی که به صورت طبیعی و خود جوش توسعه یافته است. با اینکه صورت های فلکی عظیم بین کاخ ها، کلیساها، ابنماها، مجسمه ها و تک ستون های یادبود ایجاد شدند، میدان ناوونا از دوران باستان میدانی تکامل یافته بوده که بر اساس ضوابط از پیش تعیین شده، طراحی نشده است.
سیمای میدان با صحنه پردازی دلپذیر، بی قید و بند و بدون ضابطه ای شکل گرفته است. در ضمن هیچ کوششی در مورد اینکه فضای میدان یا جداره های ان را در راستای محور طولی ساماندهی و به صورت یکپارچه طراحی کنند به چشم نمی خورد، به همین دلیل به ردیف کردن عناصر معماری با کیفیت های کاملا متفاوت اکتفا کرده اند.
تاثیر متقابل ساختار بنا، میدان و فضای خیابان
بنای مسلط بر میدان و نمای کلیسای سانتا نیزه در ضلع طولی میدان قرار دارد و نسبت به وضعیت نقشه میدان موقعیت ویژه ای دارد. بناها به عنوان بدنه میدان و عناصر مجسمه ای میدان اثر زیادی نسبت به مجموع تاثیر گذاری، نسبت به تناسبات و تجربه فضا دارند. میدان ناوونا نمونه ای از میدان های گسترده و وسیع است؛ میدانی خیابانی شکل که تاثیر گذاری متقابل ویژه ای را از نقشه و تسلط بدنه هایش می گیرد.
کلیسای سانتا نیزه و کاخ پامفیلی در ضلع غربی، سان جاکومودلی سپانیولی در ضلع شرقی میدان ناوونا قرار دارد. همچنین در محور طولی میدان، ابنمای چهار رودخانه برنینی با محافظین در انتهای میدان قرار دارند.
تاثیر گذاری متقابل ویژه در وهله نخست توسط چیدمان و رابطه متقابل بین کفسازی میدان و بدنه ان، به ویژه کلیسا و ابنما به وجود امده است.تاثیر گذاری متقابل نمای برج دوقلوی مربوط به دوره باروک از برومینی و مجسمه های ابنمای تمثیلی از برنینی نیز تاریخ میدان ناوونا را منعکس می سازد. همچنین سطح اصلی میدان در مقابل فضای خیابان در شکل تاریخی ورزشگاه دوره باستان- توسط عناصر روشنایی و تاکید بر انها- علامت گذاری و مرزبندی شده است.
عوامل اجتماعی، فعالیتهای اجتماعی و مراسم و ایین ها
در دوره باستان پادگان برای مردم مکانی جذاب بود. در دوره های بعد رقابت های قهرمانی، مسابقه ها، بازی ها و برپایی بازارها مردم را به خود جلب می کرد. میدان با شکل خود و چشم انداز دوره باروک به عنوان صحنه برگزاری جشن ها نیز کارکرد داشت. نقطه اوج حوادث و رخدادهای اجتماعی است: اب بازی و کالسکه سواری در روی دریاچه مصنوعی در میدان که اب ان را فرا گرفته است.حتی در قرن نوزدهم، طبقات اصیل و اعیانی شهر نیز در جشن ها و بازی ها شرکت می کردند و در میدان رژه می رفتند. امروزه در میدان، جهانگردان، ساکنان محلی فروشندگان و هنرمندان در بازی ها و جشن ها مانند یک تابلوی رنگارنگ در هم می امیزند. مراسم کافرانه پرستش خدای زراعت (زحل) با برگزاری جشن بفانا، هر ساله در میدان با هلهله و شادی و شور و شعف شرکت کنندگان برگزار می شود.