ژان ژاک سامپه، کاریکاتوریست مشهور فرانسوی که
مجموعه کتابهای کودکانه نیکولا
کوچولو را
به تصویر میکشید و بیش از هر هنرمند دیگری روی جلد برای مجله نیویورکر تولید کرد،
در سن ۸۹ سالگی درگذشت.
کارتونهای تحسینشده سامپه اغلب چهرههای کوچکی
را نشان میدادند که در مناظر وسیع شهری یا در حال اندیشیدن به عظمت طبیعت در میان
درختان یا باغها قرار داشتند؛ شخصیت هایی که با خطوط ظریف و ملایم کشیده می شدند،
گاهی اوقات با یک ضرباهنگ ملایم یک خطی تولید می شدند، شکل عمدا ملایمی از تفسیر
اجتماعی از هنرمندی که از کودکی خشن و دشوار در نزدیکی بوردو فرار کرده بود، اما
خود را آگاهانه خوشْ بینی ابدی توصیف می کرد.
امانوئل ماکرون، رئیس جمهور فرانسه؛ پس از فوت
سامپه، در توییتی نوشت: "ژان ژاک سامپه این ظرافت را داشت که همیشه سبک باقی
بماند و به موازات به همه چیز نیز توجه داشته باشد."
اورهان پاموک، نویسنده ی ترکیه ای برنده جایزه
نوبل، اوایل سال جاری در گفت و گو با به پاریس مچ گفت:"سامپه فرانسه است. همه
چیزِ این کشور است؛ ترکیبی از کنایه و لطافت."
پلانتو کاریکاتوریست فرانسوی نیز در مورد اثار
سامپه می گوید:"سامپه از سکوت و فضاهای خالی در صفحه برای انتقال مفهوم تنهایی
در وسعت شهر استفاده کرده است".
کار سامپه روی مجموعه نیکولا کوچولو، یکی از
موفقترین مجموعههای تصویرسازی کودکان در قرن بیستم بود ـ ارائه یک چشمانداز ایدهآل
از کودکی در فرانسه ی دهه 1950 که تبدیل به یک کتاب پرفروش بینالمللی شد و سوالاتی
را در مورد نوستالژی جامعه برای عصر خیالینی که گذشته است و از دست رفته مطرح کرد.
سامپه در سال 2018 در گفت و گویی یاداوری کرد:"داستانهای
نیکولا راهی بود برای بازبینی بدبختیهایی که در دوران بزرگ شدن متحمل شدم، در حالی
که مطمئن میشدم همه چیز خوب پیش میرود." او این شخصیت را در سال 1959 با
اسطوره کاریکاتور رنه گوسینی ـ که شهرت اش را به سبب مجموعه آستریکس به دست اورد ـ
خلق کرد. او گوسینی را حین کار در یک آژانس مطبوعاتی ملاقات کرد. بیش از 15 میلیون
نسخه از این کتاب در 45 کشور فروخته شده است و از آن یک فیلم و یک مجموعه کارتونی
محبوب هم اقتباس شده است.
سامپه همچنین برای آثار هنری که برای مجلات تولید
می کرد مورد تجلیل قرار گرفته است. او بیش از 110 جلد نیویورکر را تصویرسازی کرد و
البته به کار برای پاریس مچ هم ادامه داد.
به گفته مارک لکارپنتیه، زندگینامهنویس و
دوستش، سامپه چند روز قبل از تولد 90 سالگیاش، در کنار همسر و دوستانش در آرامش
درگذشت. لکارپنتیه در نوشتههای خود درباره این کاریکاتوریست، سامپه را "نگاهی
سرگرم و متحیر کننده به دنیای اطرافش" توصیف کرده است که روح انسان را با به
بازی گرفتن "عدم تناسب موقعیتها و نقشها" ی شخصیتهایش و به چالش
کشیدن افکار و نظرات آنها می کاود.
سامپه در سال 1932 در نزدیکی بوردو در روستای
پساک متولد شد. او بعداً گفت: "شما نمی دانید که هستید و برای چه چیزی ساخته
شده اید." سامپه
قبل از اینکه مادرش او را بازگرداند، در یک مجموعه مربوط به بچه های با خانواده
های بدسرپرست زندگی میکرد و در این مدت خشونت های زیادی را تجربه و تحمل کرد. او در
ابتدا می خواست پیانیست جاز شود و در ۱۴ سالگی قبل از اینکه به دروغ سن خود بالاتر بگوید
تا به ارتش بپیوندد، مدرسه را رها کرد. با این حال، زندگی نظامی با روحیه ی او سازگار
نبود و او شروع به فروش نقاشی و تصویرسازی هایش به روزنامه های پاریس کرد.
اگرچه آنها تا حد زیادی مورد توجه قرار
نگرفتند، سامپه همچنان به فروش نقاشی به روزنامه ها ادامه داد تا زندگی خود را تامین
کند، شغلی که او ابتدا آن را "وحشتناک" توصیف کرد. تنها در سال 1978 بود که توسط نیویورکر استخدام شد و موفقیتی پایدار
پیدا کرد. من تقریباً 50 ساله بودم و برای اولین بار در زندگی ام حس کردم که وجود
داردم بالاخره خانواده ام را پیدا کرده بودم."
او در فرانسه به عنوان افشاگر حقایق در قالبی سرگرمکننده
و گاه تندخوی جهان تلقی میشد که تصویرسازی هایش باعث میشوند مردم بدون توسل به
ظلم یا تمسخر لبخند بزنند.
مهربانی ای که سامپه به شخصیتهای کوچکی که در
دنیایی بزرگ نشان شان میداد، در تضاد با بدبختی تربیت خودش در دوران کودکی بود.
او زمانی که به 80 سالگی رسید، گفت: "شما هرگز از کودکی خود عبور نمی کنید. .
. شما سعی می کنید همه چیز را مرتب کنید، تا خاطرات خود را زیباتر بسازید. اما شما
هرگز از آن عبور نخواهید کرد."
سامپه سالها از باور به استعداد خود سرباز زد
و آنچه را که به دست آورده بود به کار سخت و فداکاری نسبت داد. این هنرمند گفته
است که می تواند تا سه هفته وقت بگذارد و حتی یک تصویر درست هم تولید نکند و می
تواند "حمام نکند، نخوابد" تا کار را به موقع تمام کند.