بیست و هفتم شهریورماه 1397، خبر خاموشی یکی از ستاره­های جریانی که بعدها "پسا مدرن" خوانده شد منتشر شد. "باب" مرد. خبر طبق معمول کوتاه بود ولی در سایه­ی پیرمرگی، ناشناسی میان نسل­های جوان و در تلاطم زندگی این روزهای جهان ما کمتر بازنشر یافت. شاید در سرزمین ما "شومن­ها بیشتر از فیلسوف­ها" و سیاره­ها بیشتر از ستاره­ها چشم­نوازند و این­جا تضادهای ذاتی و درونی هستند که پیچیدگی­های ما را می­سازند.
اگر بخواهیم تنها یک عبارت در مورد ونتوری بگوییم، "پیچیدگی و تضاد" کفایت می­کند. پیچیدگی و تضاد در معماری 1966، آموختن از لاس وگاس: نمادگرایی فراموش شده­ی فرم معماری 1977 انتشاراتی است از او که به­عنوان کتاب­های خواندنی دانش معماری و طراحی شهری دانسته می­شوند و با توجه به این­که سال­های زیادی از چاپ­شان گذشته است ولی بازنشرهای­شان هنوز در زمره­ی پرفروش­های کتاب­های دانشگاهی شمرده می­شوند. کتاب­های دیگر و کمتر شناخته شده­ی شمایل­نگاری و [جهان] الکترونیکی در معماری تکوینی 1996، معماری به­مثابه نشانه­ها و دستگاه­ها برای زمان شیوه­گرا 2004 نیز از دستاوردهای نوشتاری اوست. نوشتارهای او موفق شده­اند جریانی نو را در معماری­نویسی و معماری نوشتنی نشر دهند.
اگر با نگاهی انحصاری به معماری بنگریم؛ معماری در ذات زیستی خود ساختن، ساختن و فَّر فن­ساختی از ماده برای زیستن در گاه­ شهرنشینی است. این مفهومِ معماری در گذر زمان به مرور تغییر می­پذیرد و در روندی تکاملی مفهوم خود را وسعت می­بخشد. در این مسیر، از قرن اول ق.م. De architectura [ی] ویتروویوس نوشتار توصیفی منسجم و مبسوطی در ده بخش منتشر می­کند که نشان دهنده ی زمینه­ی ورود کلام و نوشتار به ­دامنه­ی دانشی معماری است، این مسیر روز به روز غنی­تر می­شود و ادبیات سهم جدایی­ناپذیری از گفتمان معاصر معماری به خود اختصاص می دهد، در واقع می­توان گفت متن نیز به دست­مایه­ی ماده­ی فنْ­ساختی معماری بدل شده است.
وقتی به سال­های 1960 م. در حوزه­ی معماری (و بسیاری از حوزه­های فرادست) می­نگریم با نوشتارها، رساله­ها، مقالات و مصادیق مفهومی معمارانه تاثیرگذاری مواجه­ایم. به نظر می­رسد این تاثیرگذاری برخاسته از کاسته شدن از شتاب انقلابی، شور رمانتیک و نخبه­گرایی جنبش مدرن و افزایش مطالعات و پژوهش­های معماری، کثرت­گرایی و تنوع نهادهای حرفه­ای و دانشگاهی است. روند ابتدایی این جریان تا جنگ دوم جهانی، خیلی زود دستاوردهایی را به بار می­نشاند که در دو دهه­ی بعدی دستْ­مایه و بستر بازنگری­هایی می­شود که زمینه­ی بروز رویه­هایی نوظهور است. این رویه­های نوظهور از یک سو ایده­پردازی­هایی­اند که در نقض ایده­ها یا وانهادی Antithesis این ایده­­ها بروز می­کنند؛ از سوی دیگر پژوهش های دانشگاهی و علمی بر اساس دستاوردهای مدرن شکل می­گیرند. که به نظر می­رسد نوشته­ی رابرت ونتوری، سال 1966در دسته­ی اول و انتشارات آیزنمن1963، گیدیون 1963و الکساندر1964 در دسته­ی دوم قرار می­گیرند. در این میان نکته­ی جالب این است که کوربو نقطه­ی تفاهم آغازین همه­ی این نگاه­هاست ولی در جریان وانهادی کوربو- کان نقش به سزایی دارند.
اگر بپذیریم شکل­گیری جریان مدرن، بیشتر رویدادی اروپایی بود (که البته منابع الهامی در سرزمین­های دور و از جمله امریکا داشت) ولی پیامدهای جنگ دوم چون مهاجرت نخبگان، فقدان ثبات سیاسیْ اقتصادی و عمومیت یافتن زبان انگلیسی و شیوه­ی زندگی امریکایی، روند بازنگری در معماری مدرن را به رویدادی امریکایی و امریکاییْ اروپایی تبدیل کرد. تمایل امریکایی به ساده کردن، ساختن عباراتی کلیدی و اختصاری که در دوره­ی مدرن به چشم می­خورد و خود منشا امریکایی داشت در جریان بازنگری امریکایی بیشتر دیده می­شود و نشر می­یابد. رهْ یافتی که بیشتر تمایل به کاستن از تفصیل، شرح و گشودن موضوعات داشته است و به دنبال ساختن گزاره­ های تبلیغاتی و همه گیر است که تلاش می­کند بیانگر ایده­ا­ی خاص خود باشد. این ایده­ها جریان معماری و گفتمان معماری را تغییر می­دهند و به ­سوی خود می­کشند و نوعی نگاه کم عمق و پرهیجان را نشر می­دهند و راهبری می­کنند. "فرم تابع عملکرد است"، "کم، بیش است"، "معماری اندام­وار" و بسیاری عبارات دیگر که اغلب ساخته­هایی امریکایی است نشان می­دهند که در این کاهنده­گرایی بسیاری از زمینه ­های نظری مبسوط از قلم افتاده است. البته جریان مقابل در دهه­ی 60 تلاش می­کند با وجهی نظری به مصاف و مواجهه با این عبارت­های قصار بروند. ولی این گزاره­های نقیض، تا حدی صورت پیشین خود را حفظ می­کنند و تنها آن­را با چند ارجاع عملی و نظری معماری بسط می­دهند. فارغ از این مخالف­خوانی، زمینه­ی شکل­گیری بستری در ادبیات معماری معاصر می­شوند که از یک سو تمایلی به جریانی کاهنده­گرا، تبلیغی و کم محتوا دارد و از سوی دیگر زمینه­ی بروز نوشتارهایی می­شود که جُنگی از پنداره Notion ­ها و انگاره Idea ­ها را با عنوان نظریه­ های معماری و نه نظریه ­ای در معماری ارائه می­کنند؛ که گاه دستورالعمل ­های آسان Cook Books و فقیری در خوانش، تفسیر و تولید معماری می شود و عمقی کم، وسعتی زیاد را به بار می­نشاند. در این میان برای روشن شدن بحث پرداختن به دو کتاب مهم ونتوری در سوگ­نامه ­ی او ضروری است.

بیانیه ­ای تقریبا استدلالی برای تغییر برخی از شبه بیانیه­ های معماری مدرن است که از طریق ارائه ­ی نقیض گزاره­ای، ارائه شده است. ایده­های جدید با بهره ­گیری از دستاوردهای خاصی از معماری مدرن، معماری گذشته و تاریخی، هنر، مطالعات و پژوهش­ های معاصر غیر معماری مصور و مستدل شده ­اند، و در قالب دستگاهی دو ارزشی، مدرن و نقد مدرن مقایسه شده­اند. در زمینه­ی مطالعات خارج حوزه­ی دانشی معماری تاثیر تی اس الیوت، کنث برک و ویلیام اپسون در ساختار متن و منابع به صورت بارزی به چشم می­خورد، در حوزه­­ی دستاوردهای عملی معماری مدرن ارجاع به کوربو و کان قابل توجه است. ارائه­ی نمونه­ ها و شواهد بسیاری به­ همراه تصاویر و مدارک معماری برای قانع کننده بودن مفاهیم و ایده­ ها برجسته است. هر چه متن پیش می­رود از ادبیات نوشتاری آن کاسته و به ادبیات تصویری آن افزوده می­شود.

از پی این نوشتارها، ایده­ی "معماری نوشتنی" امتداد می ­یابد با مروری به برخی از انتشارات معماری در دهه­های بعدی، متوجه­ی بازنمودهایی از سنت نوشتاری ونتوری می­شویم. معماری (در سال) 2000 و ورای آن، زبان معماری پست مدرن 1977، معماری در جهان تغییرات کیهانی 1995چارلز جنکس در ترادیسی آن؛ و S,M,L,Xl 1995رم کولهاس، KM3 چرخش ظرفیت­ها 2005، دفتر MVRDV ، Yes Is More 2009 از دفتر BIG در دگردیسی­اش قابل شناسایی است.