نمای ساختمان ها نقشی بسیار پر اهمیت را در نمایش شهری ایفا می کنند؛ که همان پس زمینه ی شهریست. همانطور که در هنر نمایش طراح صحنه سعی در خلق فضایی مرتبط با موضوع نمایش دارد. در شهر - در مقام صحنه ای از یک نمایش با بعد زمانی و مکانی وسیع- نیز نمای ساختمان ها به نوعی نشانگر اتفاقات ریز و درشتی است که در این بستر به وقوع می پیوندد.

هارالد دایلمان(H.Deilmann)، توقعاتی را که از نمای ساختمان متصور است؛ ذکر می کند:الف- حفاظت.  ب- ایجاد ارتباط. ج- معرفی. د- جزیی از یک فضای شهری. مورد الف؛ نقش نما را در محافظت ساکنان از تهدیدهای خارجی نمایان می کند. مورد ب؛ ارتباط بین فضای داخلی و خارجی، بوسیله ی روزنه ها – درها و پنجره ها- ذکر می کند، منظور مورد ج؛ معرفی شخصیت و اعتبار مالک و طراح است و سرانجام مورد د؛ عدم تکروی و قبول مسئولیت در عضویت واحد بزرگتری بنام فضای شهری است. این فرایند عضویت در واحد بزرگترِ فضای شهری- مانند هر عضویت دیگری- ملزم به رعایت تعهداتی است که پذیرفتن آن موجب هماهنگی با سایر عناصر آن مکان و نشانه ی توجه طراح و مالک به ایجاد عنصری همگن با یک جامعه ی وحدت یافته می باشد و عدم پذیرش این تعهد؛ موجب اغتشاشی در چهره ی شهر و نمود بارز فقدان مسئولیت پذیری در این حوزه است. دسترسی به مصالح متنوع و وجود سبک های مختلف باعث شد تا انقلاب صنعتی اغتشاش در نماهای ساختمان را در پی داشته باشد و نیز پس از آن، افراط در توجه به عملکرد بنا و در نظر نگرفتن فضای شهری توسط معماران و طراحان به بحرانی در جداره های شهری منجر شد. پس از این دوران شهرهایی در تلاش برای حل این بحران برآمدند و بر آن شدند تا نما یا  facadeکه به راحتی کیفیت فضای شهری را دستخوش تغییر قرار می دهد را تحت کنترل قرار داده، بر آن نظارت کنند و با ایجاد فرایندی ضابطه مند در طراحی نماهای ساختمان ها حس مکان  را احیا کنند.

باث

شهر باث؛ یکی از شهرهای کهن انگلستان است که بیشتر به سبب وجود منابع آب گرم طبیعی شهرت دارد.این شهر دارای هسته ای تاریخی- قرون وسطایی- است که از اهمیت خاصی برخوردار است و همین موضوع باعث شد تا تحقیقات منظم و همه جانبه ای؛ در ابتدا در هسته ی تاریخی شهر و سپس نواحی اطراف آن به عمل آید. در نتیجه این شهر بستر مناسبی برای افزایش درآمد شهری از طریق جذب گردشگر با تکیه بر فعالیت های اقتصادی تشخیص داده شد. نظارت بر طراحی و معماری بنا و حفظ بدنه خارجی در جداره شهری از راهبردهای کالبدی شهر باث است. تمام این اقدامات در جهت مناسب سازی  بافت کهن به منظور پاسخگویی به نیازهای معاصر صورت گرفت.

چستر

شهر چستر در سال 60 میلادی توسط رومیان به عنوان یک قلعه ی نظامی در مصب رودخانه ی دی بنا گردید. این شهر، بندری مهم بود که حصاری مستطیل شکل داشت و در سال 905 میلادی توسط ساکسون ها مرمت شد، به نحوی که ساخت و بافت محورهای متقاطع نخستین خود را حفظ کرد.این شهر پس از پشت سر گذاشتن قرون وسطی و رنسانس، با موج انقلاب صنعتی مواجه شد و شهر کهن به سختی توانست خود را با شرایط نو تطبیق دهد.(حبیبی، 1381، ص 72)

بافت کالبدی بخش مرکزی آن از هماهنگی خاصی برخوردار است و کلیه ی تغییر شکل هایی که تا اوایل این قرن در آن بوجود آمده، خود دارای ارزش منظر شهری و نمایاننده ی سعی معماران در بوجود آوردن ترکیب های موزونی در بافت کالبدی شهرند.(فلامکی، 1383، ص 36)

با تاکید بر نقش گردشگری این شهر، نظارت بر طراحی و معماری بنا و حفظ بدنه خارجی، از جمله سیلست های کالبدی شهر چستر است.

چی چستر

چی چستر، شهری در سواحل جنوبی انگلستان، با بیست هزار نفر جمعیت ساکن تنها در حوزه ی اداری شهرداری می است. این شهر نیز همانند شهر چستر اولین سنگ بنایش در زمان تسلط رومیان بر جزیره انگلستان گذارده شده و به تدریج در قرون بعد، از هر یک از ادوار اصلی تاریخ این کشور، بناها و مجموعه هایی را در آن بنا شده است. آثاری از دوران رومی ها، از دوره ی قرون وسطی، جورجین و ویکتورین در کنار بناهای مدرن سازنده منظر شهرند.(فلامکی، همان)

در این شهر فعالیت های ساختمانی اعم از تغییر شکل کاربرد بنا، تجدید بنای ساختمان ها و یا احداث بدنه های ساختمانی جدید تنها تا اندازه ای آزادند و می بایست از مقررات ساختمانی و دستوراتی که برای بافت قدیم تدوین شده اند، پیروی کنند. باز سازی و حفاظت دقیق از نماها و احداث بناهای جدید مشروط به این نکته که بتواند از نظر کیفی با بناهای مجاور برابری کند و هویت زمانی خود را نشان دهد، از اقداماتی است که هویت بصری را تضمین می کند.

آمستردام

می توان اظهار داشت که هلندی­ها بیشتر از سایر کشورها در مواجهه با مسائل شهرسازی در دوران صنعتی و همچنین در امر تهیه و اجرای طرح های جامع شهری دارای تجربه هستند. دسترسی به آب های آزاد، آمستردام را از قرن سیزدهم میلادی به بعد در مسیر توسعه قرار داد، اما به نظر می رسد آمستردام امروزی حاصل اقداماتی است که در قرن هفدهم اجرا شده است. این شهر نیاز به توسعه بیشتر و تجهیز فضای کالبدی برای پاسخگویی به ملزومات خاص شهرهای بزرگ را از قرن نوزدهم به بعد احساس کرد. از همان زمان روند تهیه طرحی برای تنظیم فضای کالبدی توسط معماران و شهرسازان آغاز شد. نکته ی حائز اهمیت، در میان گذاردن اندیشه متخصصان با اهالی شهر در تدوین طرح های شهرسازی و تغییر شکل در سطح معماری در بافت شهری است، که چنین روالی هنوز ادامه دارد. در این شهر علاوه بر نکاتی که ذکر شد؛ نظارت برنمای ساختمان ها برای هماهنگی با ساختمان های اطراف، به عهده­ی «کمسیون نظارت بر زیبایی» گذاشته شد.

گوتنبرگ

گوتنبرگ دومین شهر بزرگ سوئد است که در جنوب غربی این کشور قرار دارد. در طرح مرمتی این شهر که بیشتر با مداخلات یونسکو به انجام رسیده است؛ معاصر سازی و احیای حیات مدنی جدید در بافت قدیم حائز اهمیت می باشد. بر این روال، بهسازی و نوسازی شهری در دستور کار قرار می گیرد و از جمله اهداف اجتماعی حفظ ساکنان بافت کهن است، که با سازمان دهی فعالیت های تجاری، ایجاد مراکز خرید و بخصوص تفرجگاه های زیبا در شهر قدیم امکان پذیر شده است. همچنین احیای محورهای فرهنگی هویتی و تاریخی در اولویت قرار دارد.ملاحظات کالبدی، تاکید و تقویت فضاهای شهری و عمومی- فضاهای موجود و جدید-، ساماندهی ساخت و سازهای مناطق فرسوده، پر کردن فضاهای خالی بین بناهای و ساختمان ها، حفظ نوسازی و بهسازی پیکره، سیما و چهره شهر، ایجاد ساخت و سازهای جدید در حد واحدهای ساختمانی مورد نیاز به صورت مشروط و در ارتباط با بناهای اطراف، را شامل می شود.

هرات

مرکز ولایت هرات در غرب افغانستان، پس از کابل پر جمعیت ترین شهر این کشور جنگ زده محسوب می شود. شهری که بابت مناره ها و معماری عالی و مجلل خود شهرت دارد. این شهر از جمله شهرهای ثبت شده ی جهانی است، که هدف اصلی از مرمت شهری آن؛ حفاظت و احیای سازمان شهریِ بافت کهن و ارتقای کیفیت حیات مدنی است. از اهداف کالبدی این طرح می توان به این نکات اشاره کرد:

الف- تاثیرپذیری توسعه های جدید شهری از ویژگی های شهر قدیم.

ب- حفظ بناهای تاریخی با اهمیت بدون تغییرات بنیادی.

ج- حفظ بافت با ارزش و تخریب و بازسازی بافت کم ارزش.

د- ضابطه مند کردن ساخت و سازهای جدید در مقیاس، مصالح، نما، ارتفاع، هماهنگی و سبک.

ه- استفاده از سبک معماری قدیم در ساخت و سازهای جدید.

و- تبدیل فضاهای بی مصرف به فضاهای باز عمومی.

(حبیبی،همان، ص101)

بستن

بوستون به واسطه ی نماهای نا متناقض ساختمان هایش که خیابان ها را در محله های مسکونیِ تاریخی تعریف می کند، شناخته شده است. مانند محله های بیکُن هیل(Beacon Hill)، بک بِی(Back Bay) و سَوت اِند(South End). اما اتفاقی که کمتر مورد توجه قرار می گیرد؛ توالی با شکوه ساختمان هایی است که در امتداد راستای غربی خیابان واشینگتن، از خیابان برومفیلد(Bromfield) تا خیابان تِمپِل(Temple)، در مرکز شهر چشم نوازی می کند. ساختمان های هشت طبقه ی اُخرایی رنگ؛ متعلق به اوخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم، یادآورِ نماهای است که در محور گراند پلِیس(Grand Place) در بروکسل وجود دارد. ارتباط قویِ این بنا ها اکنون بیشتر آشکار می شود چنانکه بلوکِ فیلِن(Filene) برداشته شده است. این شکاف بزرگ میان ساختمان ها، منظره ی نماها را به همراه نکات مثبت بیشتری مورد توجه قرار می دهد.

مِریت

شهر مِریت در دره ی نیکولا(Merritt)، در جنوب ورودیِ برتیش کلمبیا (British Columbia)ی کانادا قرار دارد. هدف از ایجاد ضوابط طراحی نما در این شهر؛ پیشبرد اهداف اقتصادی و فرهنگیِ جامعه است.مقصود از طراحی چنین خطوط راهبردی، ترویج خرده فروشی کلان و بهبود تصویر خدماتی از طریق بهره بری از استانداردهای طراحی کیفی و همچنین کانسپت هایی است که بر جنبه های تاریخی و طبیعیِ شهر تاکید دارند. این موضوع در یک سبک و اسلوب جامع و منظمی بسط و گسترش یافته است، که تمام جنبه های بصریِ ارتباطات تجاری شهر مریت را بررسی می کند. راهبردهای طراحی نما، اهداف والا در مرکز شهر را پشتیبانی می کند که فرمی اساسی برای استراتژی خرید و فروش در محدوده های اقتصادی تعریف می کند و شاید سطح زندگی اجتماعی را نیز ارتقا دهد. خطوط راهبردی مذکور در تمام پیشنهادها برای تغییر ساختمان ها و یا بناهای جدید درون محدوده های طراحی شده در مرکز شهر و نیز در طول کوریدورِ خیابان نیکولا(Nicola) بکار می رود. حوزه هایی که با چنین خطوطی دارای مجوز کارکرد هستند عبارتند از: الف- بازسازی یا مرمت جداره خارجی. ب- سازه های جدید.ج- کاربرد مواد جدید در پرداخت جداره خارجی. د- نقاشی جداره خارجی. و- نصب حفاظ و سایه بان.

منابع:

- حبیبی، سید محسن-1384- مرمت شهری- انتشارات دانشگاه تهران

-فلامکی، محمد منصور- 1383- سیری در تجارب مرمت شهری از ونیز تا شیراز- انتشارات فضا

- پاکزاد، جهانشاه- 1382- پدیدارشناسی نمای ساختمان های مسکونیو سیر تکوینی توقعات ازآن- مجله هنرهای زیبا- شماره 14

- بني مهد، سيد ابراهيم- مقاله ی سیمای شهری-

- CITY OF MERRITT. FAاADE DESIGN GUIDELINES. SCHEDULE E

- http://utile.posterous.com