رامین جهانبگلو: ایا هنوز می توان از یک فرهنگ
اروپایی سخن گفت؟
داریوش شایگان: اروپا غنی ترین و متنوع ترین فرهنگ کره زمین را در خود دارد. ضمن بهره
مند بودن از ارزش های عظیم مشترک، تفاوت های خود را نیز حفظ کرده است. یک دانمارکی
و یک فرانسوی به اندازه یک المانی و یک مغربی با هم تفاوت دارند. اروپای مدرن بر
اساس تنوعی ساخته شده که از ناسیونالیسم ها ریشه می گیرد. البته پیش از عصر
ناسیونالیسم، اروپا واحد بود: اروپای مسیحی. یک زبان اروپایی عام وجود داشت که
زبان لاتین بود و یک ایین مشترک مستولی بود که همان آیین مسیحیت بود. نخبگان با هم
در می امیختند زیرا به زبان لاتین با هم سخن می گفتند و بدین سان می توانستند در
دانشگاه های مختلف تدریس کنند. همه استادان بزرگ ایتالیایی یا المانی در پاریس
تدریس کرده اند. در ان دوران جهانْ شمول گرایی گسترده ای بر اروپا مستولی بود. در
روزگار ما، حتی اگر بکوشیم که شکاف هایی را که توسط ناسیونالیسم گرایی های قرن
نوزدهم به وجود امده اند به هم بچسبانیم، در پشت عقیده اروپای واحد نوعی خواست
قدرت وجود دارد. آلمان، فرانسه و انگلستان امروز قدرت های متوسطی هستند، اما دست
در دست یکدیگر می توانند نیرویی فرهنگی و سیاسی به وجود اورند. اما اروپای واحد
مستلزم نوعی سیاست مشترک و نوعی دفاع مشترک است. البته از اکنون [سال 1993] اروپای
اقتصادی خواهیم داشت. اما این کافی نیست. باید طرح اروپای عظیم نیز وجود داشته
باشد.
نگاه جورجیو آگامبن به آینده اروپا را نیز می توانید اینجا مطالعه فرمایید. نگاه یورگن هابرماس به آینده اروپا را نیز می توانید اینجا مطالعه فرمایید. نگاه ژاک لوگوف به آینده اروپا را نیز می توانید اینجا و اینجا مطالعه فرمایید.